مقدمه
تولید شیر سالم و بهداشتی و با کیفیت هم از نظر حفظ سلامت مصرف کنندگان و هم از نظراقتصادی بسیار حا ئز اهمیت می باشد.
بطوریکه میدا نیم مصرف شیر برای همة گروههای سنی توصیه شده است و لیکن در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی مربوط به تولید شیر نه تنها مصرف آن موجب ایجاد مسمومیتهای غذایی و اختلالات گوارشی و ا نتقال بعضی از بیماریهای مشترک قابل انتقال از حیوان به ا نسان می شود بلکه خسارات سنگین اقتصادی نیز به بار می آورد.
برنامه اول
– ترکیب شیر وجنبه های تغذیه ای آن
1)ترکیب شیر
شیر یک ماده غذایی طبیعی و کامل برای انسان می باشد که بر اساس تعریف ارائه شده از سوی فدراسیون بین المللی بعنوان محصول ترشحی از عضو تولیدکننده شیر یعنی پستان دام از طریق روزا نه یک ویا چند بار دوشش بدست می آید .
در ترکیب شیر آب و انواع مواد مغذی مفید در مقادیر مختلف بشرح زیر وجود دارد؛
§ آب هشتادو هفت درصد
§ چربی سه ونه دهم درصد
§ پروتئین سه ونیم درصد
§ قند چهارو هشت دهم درصد
§ مواد معدنی هشت دهم درصد
مواد مختلف موجود در شیر سبب شده است که شیر دارای ویژگی ظاهری منحصر به فرد باشدبطوریکه؛
رنگ شیر از سفید تا متمایل به زرد متغییر باشد نقطه ا نجماد آن بین منهای 54% تامنهای 59% درجه سا نتی گراد وزن مخصوص آن 028/1 تا 034/1 بوده وبالاخره اسیدیته یا ph ( پ هاش ) آن 7/6-6/6 یعنی کمی اسیدی باشد. وجود تغییرات فاحش وزیاد در این ویژگیها نشا نه تغییر در ترکیب شیر و شروع فساد است.
2)جنبه های تغذیه ای شیر
بطوریکه قبلا ذکر گردیده شیر بعنوان یک غذای کامل در طبیعت محسوب شده و جنبه های غذایی مثبت زیادی دارد .
چربی موجود در شیر علاوه براینکه از منا بع تامین کننده ا نرژی است بلکه بعنوان اجزای ترکیبی مغز و سلولهای عصبی مورد استفاده قرار می گیرد . چربی شیر بسیار سریع وآسان جذب و هضم می شود و در با فتهای بدن ذخیره نمی گردد.
پروتئین موجود در شیر نقش بسیار مهمی در رشد بدن و تقویت دستگاه ایمنی ا نسان دارد. در پروتئین شیر بسیاری از اسید های آمینه مورد نیاز و ضروری بدن انسان را دارا می باشد . بطوریکه میدا نیم از وظایف دیگر پروتئینها در بدن ترمیم با فتهای مستهلک می باشد.
قند شیر که آنرا” لاکتوز ” می نامند از منا بع بسار مهم تامین کننده ا نرژی جهت فعا لیتهای سوخت وساز بدن می باشد .
مواد معدنی موجود در شیر شامل کلسیم ،پتاسیم ،سدیم و فسفر میباشد که در بسیاری از واکنشهای حیاتی بدن و سوخت ساز و بویژه رشد اسکلت و دستگاه حرکتی نقش اصلی را ایفا می کنند .
ویتامینهای شیر بسار متنوع بوده و شامل ویتامینها ی محلول در چربی یعنی ویتامینهای A ،D ،E ،K و ویتامینهای محلول در آب بویژه ویتامینهای خانواده B میباشد که در اکثریت فعالیتها ی اصلی بدن نقش داشته و ادامه فعالیتهای بدن بدون ویتامینها میسر نمی باشد .
بهتر است بدا نیم که ویتامینهای خا نواده B موجود در شیر در خونسازی و بر طرف نمودن کم خونی ، محا فظت و ترمیم با فتهای دستگاه عصبی و سوخت وساز پروتئنها و بالا خره آزاد نمودن ا نرژی موجود در مواد غذایی نقش مهمی را ایفا می کنند .
ویتامین A نیز در تقویت بینایی و بویژه دید شبا نه و ترمیم با فتهای مستهلک بدن ورشد و محا فظت از پوست نقش مهمی را دارا می باشد.
ویتامین D نیز در جذب کلسیم و تنظیم میزان آن و رشد و استحکام استخوا نها و مما نعت از بروز پوکی استخوان بسیار موثر می باشد .
برنامه د وم
– میکروبهای موجود در شیر
شیر به هنگام خروج از پستان یک گاو شیری سالم پاک و بهداشتی و بدون هر گونه آلودگی میکروبی است ولی پس از خروج با توجه به فراوا نی میکروبهای موجود در محیط ، شیر از را ههای متعدد و مختلفی آلوده می شود.
میکروبهای موجود درمحیط پس از وارد شدن به شیر در مدت زمان بسیار کوتاهی دچار تکثیر شده و آنرا آلوده ساخته و در نتیجه از مر غوبیت شیر می کاهند . میکروبهای موجود در شیر درجه مرغوبیت شیر را تعیین می کنند . بطوریکه قبلا توضیح داده شد میکروبهای موجود در شیر قا بلیت تزاید و تکثیر فراوان داشته ودر مدت 30-20 دقیقه تعداد آنها دو برا بر می شود .
در کشورهای ییشرفته شیر خام را بر اساس میزان میکروبهای موجود در آن درجه بندی می کنند . بطوریکه هر چند قدر تعداد میکروبها کم باشد قیمت شیر افزایش یافته و مر غوبیت آن نیززیاد می شود. بر همین اساس شیر خام را در 4 درجه ارزیابی می نمایند؛
1. شیر خام ممتاز : شیری است که میا نگین میکروبهای موجود در آن در هر میلی لیتر کمتر از 10000 باشد .
2. شیر خام درجه یک : شیری است که میانگین میکروبهای موجود در آن در هر میلی متر بین ده هزار تا پنجاه هزار می باشد .
3. شیر خام درجه دو : شیری است که میانگین میکروبهای موجود در آن در هر میلی متر بین پنجاه هزار تا یک میلیون می باشد.
4. شیر خام درجه سه: شیری است که میا نگین میکروبهای موجود در آن در هر میلی متر بین یک میلیون تا سه ملیون می باشد.
اکثر میکروبهای موجود در محیط وقتی که وارد شیر می شوند با تو لید اسید از کیفیت شیر کاسته و بو و مزه آنرا تغییر میدهند این میکروبهای اسید زا در نهایت سبب ترشیده شدن شیر می شوند . به همین منظور جهت تولید شیر ممتاز و مرغوب می بایست با رعایت اصول بهداشتی مربوط به نگهداری ،تغذیه ،دوشش گاو شیری از آلوده شدن شیر با میکروبهای مذکور جلوگیری نمود ضمن اینکه درجه حرارت شیر را بطور سریع کاهش داد.در فصل های بعدی راههای آلودگی شیر خام و نحوه پیشگیری از آلوده شدن شیر خام توضیح داده خواهد شد.
برنامه سوم
– راههای آلوده شدن شیر و افزایش میکروبهای آن
شیر خام از راههای مختلف و گوناگونی آلوده می شود آلودگی شیر خام از 2 راه اصلی صورت می گیرد.
1. آلودگی مستقیم از طریق میکروبهای موجود در دام بیمار و ورم پستان
2. الودگی غیر مستقیم از طریق محیط
حال به تشرح هر یک از راههای آلودگی شیر خام پرداخته می شود
1. آلودگی مستقیم شیر خام
در صورتیکه گاو شیر به بعضی از بیماریهای دامی مبتلا شود میکروبها از طریق خون به بافت پستان حمله کرده و شیر تولیدشده در پستان را آلوده می کنند.مانند میکروبهای بیماری تب مالت ، سل و غیره
همچنین در صورت وارد آمدن هر گونه آسیب و صدمه از خارج به بافت پستان وایجاد تورم پستان میکروبهای موجود در محیط وارد بافت پستان شده و آنرا آلوده می کنند. پس از الودگی بافت پستان میکروبها شروع به تکثیر و تزاید نموده و وارد شیر می شوند و بدینوسیله موجب افزایش بار میکروبی آن هنگام خروج شیر می شوند.
2. آلودگی غیر مستقیم شیر خام از طریق محیط
آلودگی غیر مستقیم شیر خام از راههای مختلفی صورت می گیرد. این راهها عبارتند از:
الف) جایگاه غیر بهداشتی دام
در صورت عدم رعایت ضوابط بهداشتی مربوط به جایگاه دام و بستر موجود در آن میکروبها در محیط جایگاه رشد و تزاید یا فته و در هنگام شیر دوشی وارد شیر شده و آنرا آلوده می سازد.
ب) تغذیه دام با علوفه آلوده
بطوریکه می دا نیم علوفه مورد استفاده دام می بایست در محیطی بدور از آلودگی و رطوبت ودر یک محل تمیز و خشک نگهداری شود در صورت آلوده شدن علوفه و تغذیه گاو شیری با آنها شیر تولیدی نیز غیر بهداشتی وآلوده خواهد بود .
ج) عدم شستشو و ضد عفونی دست شیر دوش و کارگران دامداری قبل از شیر دوشی
با توجه به اینکه در محیط های دامداری میکروبی از پراکنش زیادی بر خوردار بوده ودست کارگران شیر دوش با محیط دا مداری در تماس مستقیم می باشد در صورت عدم شستشو و ضد عفونی دست شیر دوش قبل از شیر دوشی میکروبهای موجود شیر دوش یده شده را آلوده خواهند ساخت
د)عدم پاکسازی و شستشوی گاو شیری قبل از شیر دوشی
بعلت تماس با فت پستان گاو شیری با بستر و موضوع موجود کف جایگاه نگهداری دام و جود میکروب در پوست پستان اجتناب ناپذیر می باشد از ( شیر و عدم شستشو و پاکسازی آن ) با آب تمیز قبل از دوشش موجود ا نتقال میکروبها به داخل شیر دوشیده شده می گردد.
ه) عدم مبارزه با حشرات و مگس ها در دامداری
حشرات و مگسها در محیط دامداری با نشستن بر روی مدفوع دام سبب ا نتقال میکروبها ی موجود در مد فوع به داخل شیر دوشیده شده گردیده و بار میکروبی شیر خام را ا فزایش می د هند.
و) ضد عفونی نکردن پستان پس از دوشیدن شیر
نظر به اینکه مجرای موجود در سر پستانک ( مجرای شیر ) پس از دوشیدن حداقل به مدت 20 دقیقه باز می ما ند
ضروری است بلا فاصله پس از دوشش آنرا ضد عفونی نموده در غیر اینصورت میکروبها از طریق مجرای شیر به بافت پستان حمله خواهند نمود .
ز) استفاده از ظروف و سطلهای آلوده و غیر بهداشتی
در صورت استفاده از سطلهای پلاستیکی که قا بلیت شستشو و ضد عفونی مطلوب را ندارد میکروبها ی موجود در محیط ظروف و سطلها ی مذکور را آلوده ساخته ودر هنگام شیر دوشی شیر درداخل اینگونه ظروف و سطلها آلوده خواهد شد.
برنامه چهارم
– راههای پیشگیری از آلو دگی شیر خام و کاهش بار میکروبی آن
بطوریکه قبلا اشاره شد مجموعه میکروبهای محیطی موجود در شیر را “بار میکروبی” شیر می نامند که مقدار این میکروبها در شیر شاخص اصلی و مهم وضعیت بهداشتی شیر می باشد .
برای تولید شیر بهداشتی یعنی شیر با بار میکروبی پایین ،می با یست راههای مختلفی را بکار بست این راهها عبارتند از؛
1. مراقبت از گاو شیری و حفظ سلامت آن در برابر بیماریها ؛
برای مراقبت از سلامت گاو شیری باید ؛
الف) کلیه واکسنهای ضروری را جهت مما نعت از ا بتلاء گاو بموقع و تحت نظارت دکتر دامپزشک به آن تجویز نمود ما نند واکسنهای بیماری تب برفکی، سیاه زخم
ب) در صورت ا بتلاء به بیماری های غیر واگیر دار ا سرع وقت بر اساس تشخیص دکتر دامپزشک و تحت نظارت وی ا قدام به درمان گاو نمود .
ج)از نظر بیماری بسیار مهم مشترک بین ا نسان و دام یعنی بیماریهای سل گاوی وتب مالت ( که قا بل ا نتقال از طریق شیر به ا نسان می باشد ) گاو شیری را تحت نظارت شبکه دامپزشکی منطقه تست نمود.
2. رعایت اصول بهداشتی شیر دوشی در مراحل قبل و بعد از دوشش
با رعایت اصول بهداشتی در هنگام شیر دوشی احتمال آلودگی شیر خام تولیدی به حداقل خوا هد رسید . این اصول عبارتند از ؛
الف) در دامداریهای صنعتی کلیه دستگا ههای شیر دوشی پس از هر دوشش می بایست با آب سرد و گرم و مواد شوینده مناسب شستشو و ضد عفونی شوند .
تصویر شیر دوشی بهداشتی
ب) در دامداریهای صنعتی محیط و کف ا تاق شیر دوشی می بایست تمیز و عاری از گرد و خاک بوده و دارای هوای تمیز و تهویه شده باشد .
ج) در دامداریهای سنتی پستان گاو شیری باید قبل از دوشش با آب ولرم بخوبی شسته شود تا آثار تماس با کف جایگاه و بستر زودوده شدو تمیز گردد.
تصویر شستشوی پستان قبل از دوشش
د) قبل از دوشش دست کارگر شیر دوش با آب گرم و صا بون مورد شستشو واقع شده و تر جیحا از دستکش تمیز استفاده نماید. لازم به یاد آوری است که کارگران شیر دوش همیشه می بایست ناخنهای ا نگشتان دست خود را بچیند چونکه ناخنها در زیر خود هم حامل میکروب هستند وهم سبب ایجاد زخم های ریز در با فت سر پستا نک شده وبه این ترتیب سبب ورود میکروبها به با فت سر پستا نک و بروز ورم پستان می شوند .
تصویر شستشو ی دست کارگر با آب و صا بون
ه)بعد از دوشش بطورطبیعی مجرای شیر موجود در سر پستانک تا30-20 دقیقه باز می ما ند از اینرو احتمال ورود میکروبها از محیط دا مداری و بویژه از بستر و کف جایگاه در هنگام نشستن دام به داخل پستان بسیار زیاد می باشد. جهت پیشگیری از این آلودگی اولا می بایست پس از دوشش ،سر پستانک ها مورد شستشو وضد عفونی با محلول ضد عفونی کننده مناسب به مدت 20-30 ثا نیه و به روش غوطه ور سازی ضد عفونی شوند ( بر اساس مطالعات ا نجام گرفته استفاده از محاولهای دارای ید با غلظت 5/0 الی 1 درصد نتایج مطلوبی بخشیده است ) شوند ثا نیا به مدت 20الی 30 دقیقه از طریق دادن علوفه و غذا به گاو شیری آنرا سر پا نگه داشته تا مجرای شیر بطور کامل بسته شود .
تصویر ضد عفونی هر یک از پستا نکها بوسیله ماده ضد عفونی کننده به روش غوطه ور سازی سر پستانک
و) با توجه به اینکه احتمال تجمع میکروبهادر ا بتدای مجرای شیر سر پستانک وجود دارد ضروری است در ا بتدا ی دوشش شیر حاصل از دو الی سه دوشش اول را در ظرفی جداگا نه دوشیده و آنرا بطور مناسب دور بریزیم .
تصویر دور ریختن چند قطره اول شیر
ز) سطلها و یا ظروف مورد استفاده در دوشش باید قبلا بطور موثر با آب ولرم و مواد شوینده شستشو و آبکشی کامل شوند. با توجه به ما ندگاری چربی شیر در ظروف پلاستیکی و چربی دوست بودن میکروبها ضروری است که از ظروف آلومینیومی درب دار جهت شیر دوشی و نگهداری اولیه آن استفاده گردد.
تصویر شستشوی بیدونهای آلومینیومی
ح) چند توصیه برای حفظ سلامت بافت پستان
گاو شیری و پیشگیری از ابتلای آن به ورم پستان
1) بهتر است قبل از هر دوشش و پس از شستشوی سر پستانک ها هر یک از آنها را با یک حوله رنگ روشن ویژه هر راس گاو خشک نمود .
تصویر خشک نمودن پستان گاو بوسیله حوله
2) با توجه به اینکه در دامداری های سنتی و روستایی دوشش بوسیله دست انجام می گیرد و از طرفی طی دوشش فشارهای مکا نیکی بی شماری متوجه بافت پستان بویژه سر پستا نک ها می شود ضروریست پس از دوشش و شستشو و ضد عفونی از یک پماد مناسب ( بر اساس توصیه دکتر دامپزشک ) استفاده نموده ودر مقادیر مناسب به هر یک از سر پستا نکها مالیده شود . این عمل می بایست بطور مستمر و مدا وم ا نجام گیرد .
تصویر ظرف پماد دام کرم
3) برای مما نعت از ا بتلای گاو به ورم پستان باید ما نع از ازحام گاوان در محیط دا مداری شد چونکه در جریان جا بجایی گاوان تما س و لگد زدن به ناحیه پستان یک گاو از سوی گاو دیگر و ا یجاد زخم در پستان بسیار بالا است . با ایجاد زخم در پوست میکروبهادر پستان نفوذ کرده و موجب ورم پستان میشوند. پس تامین فضای مناسب و کا فی برای هر راس گاو شیری ضروری است .
4) در صورتیکه گاو شیری به هر علتی تحت درمان می باشد .با توجه به نوع دارو و بویژه داروهای آنتی بیوتیک باید بر اساس توصیه کارخا نه تولید کننده دارو و توصیه دکتر دامپزشک دوره درمان را بطور کامل رعایت نموده و همچنین دوره پرهیز از مصرف شیر و دوشش آنرا اعمال نماییم.
برنامه پنجم
صاف سازی ، سرد سازی و نگهداری موقت و حمل شیر
الف) صاف سازی
با توجه به اینکه در اکثر دامداری های سنتی و روستایی شیر دوشی به روش دستی و در محیط باز صورت می گیرد احتمال ورود ذرات معلق موجود هوای محیط و گرد و خاک به داخل شیر وجود دارد . با ورود ذرات معلق مورد بحث ترکیب شیر دستخوش تغیراتی در جهت کاهش کیفیت آن خواهد شد از اینرو ضروری است پس از دوشش ، شیر دوشیده شده صاف گردد.
برای صاف کردن شیر لازم است از صا فی های فلزی دارای توری استیل و زنگ نزن که براحتی قابل شستشو هستند استفاده کرد . این صا فی ها در روی د ها نه بید ونها ی آلومینیومی قرار داده شده و شیر را به آرامی از روی صافی به داخل بیدونها می ریزند به این ترتیب مواد خارجی و اضافی از شیر جدا می شوند در صورت عدم دسترسی به صافی فلزی زنگ نزن می توان از پارچه کتانی ( تنظیف) استفاده نمود . البته در صورت استفاده از پارچه کتانی می بایست در فواصل زمانی مشخص آنرا تعویض نمود و از پارچه جدید استفاده کرد.
تصویر بیدون دارای صافی پارچه ای و انتقال شیر به داخل آن
ب) سرد سازی و نگهداری موقت
بطوریکه می دانیم در ترکیب شیر پروتئین ها و آنزیم های مخصوصی وجود دارند که ما نع از رشد و تکثیر و تزاید میکروبها می شوند ولی باید توجه داشته باشیم که این آنزیم ها در درجه حرارت شیر تازه دوشیده شده که سی و هفت درجه سا نتی گراد می باشد غیر فعال هستند از اینرو ضروری است جهت جلو گیری از رشد میکروبها که به درجه حرارت بالا و سی وهفت درجه نیاز دارند و نیز جهت فعال ماندن آنزیم های مقاوم در برابر رشد میکروبها بلا فاصله پس ازا تمام شیر دوشی ، شیر را سرد نماییم.
در دامداری های صنعتی دستگاهها ویا مخازن مخصوص بنام شیر سرد کن وجود دارد که باید جهت کاهش درجه حرارت شیر و رساندن آن حداقل به 4 درجه سا نتی گراد از آنها استفاده نمود . در دامداری های روستایی وسنتی که فاقد مخزن شیر سرد کن هستند برای سرد کردن شیر در صورتیکه مقدار آن کم باشد می توان از یخچال خانگی استفاده نمود ولی در صورتیکه مقدار آن زیاد باشد جهت سرد کردن شیر پس انتقال آنها به داخل بیدونها ی تمیز آلومینیومی درب دار باید آنها را در حوضچه سرد ( حوض دارای آب سرد ) قرار داد. باید توجه داشته باشیم که اصولا حوضچه باید در محلی به دور از مسیر بادو گرد وغبار و تابش مستقیم نور آفتاب تعبیه شود . البته این عمل حداکثر باید 3-2 ساعت بطول ا نجامد و در پایان این مدت آنرا به مراکز جمع آوری شیر ویا کارخانجات فراوری شیر منتقل نمود.
تصویر بیدونها ی حمل شیر در حوضچه ویا مسیر آب قرار داده شده
ج) حمل شیر
حمل شیر باید توسط خودرو های مجهز به تا نکر دوجداره استیل ودر دمای 4 درجه سا نتیگراد به نزدیک ترین مراکز جمع اوری شیر حمل گردد. حمل شیردردرجه حرارتهای بالا موجب فعالیت میکروبها و ا فزایش بار میکروبی شیر می شود . لذا ضروری است دامداران و صاحبان گاو داریهای شیری با نزدیکترین مراکز جمع آوری شیر قرار داد جمع آوری شیر داشته باشند .
در صورت عدم وجود خودروی مجهز به تا نکر دوجداره استیل می توان شیر را در داخل بیدونها ی آلومینیومی درب دار به ظرفیت 50-30 لیتری حمل نمود . نکته ای که در اینجا باید به آن توجه نمود این است که باید بیدونها ی آلومینیومی بطور کامل پر شوند تا از تکان خوردن شیر در داخل بیدونها جلوگیری شود. مجددا تاکید می شود که شیر گاوهای بیمار نباید با شیر گاوان سالم و نیز شیر گاوان تحت درمان مخلوط شود .
تصویر خودرو حمل شیر
برنامه ششم
سالم سازی شیر برای مصرف
شیر ، یک ماده غذایی طبیعی و کامل برای تغذیه انسان است ترکیب شیر و درجه حرارت آن پس از دوشش ، سبب می شود که محیط مناسبی برای رشد باکتریها باشد. شیر آلوده می تواند بیماریهایی مانند سل ، تب مالت و لیستریوز و انواع اختلالات گوارشی و مسمومیتها را در انسان ایجاد کند.
در بخشهای قبلی راههای جلوگیری از زیاد شدن بار میکروبی شیر توضیح داده شد. اما چگونگی سالم سازی و مصرف نیز اهمیت زیادی از لحاظ پیشگیری از انتقال بیماریهای مذکور دارد . زیرا کم کردن دمای شیر ، پس از دوشیده شدن ، به تنهایی کا فی نیست . شیری را که دمای آن به 4 درجه سا نتی گراد رسیده است نمی توان مدت زیادی نگهداری نمود. برای طولانی کردن مدت زمان نگهداری شیر باید تمام باکتریهای بیماریزا و عامل های فاسد کننده در شیر از بین بروند. این کار با استفاده از روش های حرارتی ممکن است. یکی از راههای سالم سازی شیر ، پاستوریزه کردن آن است .
تصاویری از مراحل انتقال شیر به کارخانه شیرپاستوریزه
حدود صدو چهل سال پیش ، یک نفر دا نشمند فرا نسوی به نام لویی پاستور دریا فت که اگر به شربت حرارت بالایی بدهد ، سپس آن را خنک کند ؛ برای مدت بیشتری میتوان آنرا نگهداری کرد از این روش کم کم برای بیشتر کردن مدت نگهداری شیر استفاده کردند. به همین دلیل ، شیر های را که در ا بتدا به آن ها حرارت بالایی می دهند : سپس خنک میشوند ، شیر پاستوریزه میگویند.
هدف اصلی پاستوریزه کردن ، بدست آوردن شیر سالم است . این کار با از بین بردن باکتریهای بیماری زا و بیشتر کردن مدت نگهداری شیر انجام می شود .
امروزه در تمام دنیا از شیر پاستوریزه استفاده می شود. خوشبختا نه در کشور ما نیز سازمان صنایع شیر کشور ، بیشتر از چهارده کارخا نه بزرگ شیر پاستوریزه دارد . این کارخا نه ها برای تولید شیر پاستوریزه و فرآورده های مختلف آن فعالیت می کنند . این کارخانه ها بطور مداوم شیر تولید شده بوسیله روستایان را خریداری می کنند . با این کار به اقتصاد خا نواد های روستای کمک می کنند.
به علاوه با پاستوریزه کردن شیر و فر آورده های آن ، به بهداشت عمومی جامعه کمک می کنند.
همچنین از دچار شدن مردم به بیماری های مشترک بین انسان و دام در اثر مصرف شیر آلوده ، جلوگیری می کنند.
بنابراین همه ما برای برخورداری از سلامت و تغذیه مناسب باید از شیر پاستوریزه استفاده کنیم . از خرید و مصرف شیر و فر آورده های آن که پاستوریزه نیستند، خوداری کنید.زیرا دستورات بهداشتی درباره این نوع شیرو فرآورده های آن رعایت نشده است.
استفاده از شیر هایی که به ا ندازه کا فی حرارت ندیده ا ند، میتواند بیماری و مسمومیت انسان بشوند . بعلاوه مدت نگهداری این شیر ها بسیار کم است . همچنین خیلی زودتر شیده می شوند.یعنی وقتی شیر را بجوشانیم دچار حالت بریدگی می شود. زیرا این گونه شیرها پس از دوشیده شدن خنک نمی شوند. همچنین در درجه حرارت های بالا به بازار فروش حمل می شوند . بنا براین بهتر است از خرید و مصرف شیر پاستوریزه نشده و بسته بندی نشده خوداری گردد.
نکته های اساسی برای تولید شیر بهداشتی
1-برای تولید شیر بهداشتی به تمیز کردن و پاکیزگی جایگاه پرورش و نگهداری گاو های شیری توجه داشته باشید . این باید روزانه ا نجام شود .
2- قبل از شیر دوشی باید کار شستشو و خشک کردن پستان گاو شیری و ضد عفونی کردن آن به خصوص سر پستانک ها انجام شود.
3- قبل از شیر دوشی ضروری است کسی که شیر را می دوشد ، دست های خود را بشوید و ضد عفونی کند، همچنین، همه ظرف ها ، سطل های شیر دوشی و بیدونها ی نگهداری شیر باید شسته شوند.
4- پس از شیر دوشی نیز باید همه سر پستانکها ضد عفونی شوند .
5- پس از شیر دوشی به مدت بیست تا سی دقیقه ، گاوهای شیری باید ایستاده نگه داشته شوند و از نشستن آنها وتمامی پستان با بسته و کف جایگاه جلوگیری شود.
6- برای شروع شیر دوشی ، لازم است دو تا سه دوشش اول را در ظرفی جداگانه دوشید واین شیر را باید دور ریخت
7- دمای شیرهای جمع آوری شده در بیدونها در مدت دو الی سه ساعت باید به چهار درجه سانتی گراد رسا نده شود.
8-برای نگهداری کوتاه مدت و موقت شیر دوشیده شده باید از بیدونهاو ظروف آلومینیومی زنگ نزن استفاده شود. این ظروف باید درل دار بوده و به راحتی قابل شستشو و ضد عفونی باشند
تدوین :
دکتر حسین دهقانی
کارشناس اداره نظارت بر بهداشت عمومی
اداره کل دامپزشکی استان آذربایجان غربی
شير خشك را فقط از داروخانه تهيه كنيد
تغذيه انحصاري با شير مادر تا 6 ماهگي و تداوم آن همراه با شروع غذاي كمكي تا 2 سالگي براي هر شيرخواري توصيه مي‌شود. بر اساس ضوابط و معيارهاي موضوع تبصره 2 ماده يك قانون ترويج تغذيه با شير مادر، مطلوب نبودن رشد شيرخوار، چند قلوزايي، بيماريهاي مزمن و صعب العلاج مادر، جدايي والدين، فوت مادر و فرزند خواندگي از ضرورتهاي تجويز شير مصنوعي در خانه‌هاي بهداشت، مراكز بهداشتي-درماني روستايي و شهري است.
بر اساس ماده يك قانون ترويج تغذيه با شير مادر و حمايت از مادران در دوران شيردهي مصوب مجلس شوراي اسلامي، ورود هر نوع شير خشك و غذاهاي كمكي شيرخوار بايد با رعايت قانون و مقررات صادرات و واردات كشور صورت گيرد و شير خشك فقط از طريق داروخانه‌ها توزيع شود. كارشناس مسوول شير خشك اداره كل نظارت بر مواد غذايي وزارت بهداشت با اشاره به ورود شير خشك به كشور به 2 فرم يارانه‌اي و غير يارانه‌اي اظهاركرد: هم اكنون شش ميليون قوطي شير مصنوعي به صورت يارانه‌اي و ده ميليون به صورت غير يارانه‌اي وارد كشور مي‌شود. وي ادامه داد: از شش ميليون قوطي شير خشك يارانه‌اي يك ميليون در مراكز بهداشتي توسط دانشگاه‌هاي علوم پزشكي در مناطق روستايي به صورت رايگان توزيع مي‌شود و پانصد هزار قوطي هم جهت ارايه رايگان به خانواده‌هاي مستحق به سازمان بهزيستي تحويل داده مي‌شود. وي بر لزوم توجه بيشتر مصرف‌كنندگان به وجود برچسب فارسي بر روي قوطي شير خشك تاكيد كرد و افزود: برچسب فارسي مجوز وزارت بهداشت براي عرضه و توزيع آن در سطح كشور است. وي در ادامه توضيح داد: شير خشك‌هايي كه واجد برچسب فارسي هستند جهت بررسي و آناليز به آزمايشگاه ارسال و از نظر عدم وجود آلودگي‌هاي ميكروبي و شيميايي و عدم وجود مواد راديواكتيو در سازمان انرژي اتمي مورد تاييد قرار مي‌گيرند. وي گفت: شير خشك‌هاي عربي فاقد برچسب فارسي غالبا شير خشك‌هاي از رده خارج شده كشور عراق هستند كه به صورت قاچاق وارد ايران شده و خانواده‌هاي ايراني به علت قيمت پايين به سراغ آنها مي‌روند. وي به وجود 4 نوع شير خشك مجاز در كشور اشاره كرد و افزود: هومانا، multi، بيوميل و SMA Gold چهار شير خشك مجاز در كشور است كه با مجوز وزارت بهداشت وارد كشور مي‌شوند. وي با بيان اين كه از سياست‌هاي كشوري، صادرات شير خشك به خاورميانه و خليج فارس، افزون بر تامين نياز داخلي است، يادآور شد: در كنار واحد غذاي كودك سرلاك يكي از شركت‌هاي داخلي، كارخانه شير خشك اطفال راه‌اندازي و تا پايان سال براي توليد شير نان به بهره‌برداري مي‌رسد. وي داروخانه‌ها را محل مناسبي براي توزيع شير خشك دانست و افزود: سوپر ماركت‌ها و مراكز آزاد اجازه توزيع شير خشك را ندارند چرا كه اين قبيل شيرها از تعاوني مرزنشينان و به صورت قاچاق وارد كشور شده و آزمايشات لازم بر روي آنها صورت نمي‌گيرد.
