فهرست
عنوان مخ
تاريخچه توليدترانسپورت هوائې 4
سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې 7
مسايل مربوط به ضرورت هاي هوائې : 9
به افغا نستان امدن اولين شرکت هوا ئې: 14
تغيرفشارهوا وتاثيرات آ ن بالاي مسافرين طيارات : 15
اهميت ترانسپورت هوائې در افغانستان : 21
اهميت اقتصادي ترانسپورت هوائې : 32
پيشګفتار( مقدمه)
بيشترازهمه همه سکتورترانسپورت هوائې درپيشرفت اقتصادملي يک کشور در صنعت وتجارت رول مهم داردکه اين ازجمله رکن اساسي ملي اقتصاد يک کشورميباشد.
که براي رشد بلندبردن سطحي زنده گي مردم در يک کشورميباشدکه براي پيشرفت صنعت وتجارت اين ترانسپورت هوائې اهميت زيات داردکه بيدون اين مناقلات صنعت وتجارت پيشرفت نميکند که خاصتاً سکتورهواپيما دريک کشوردر تمام سکتورهاي اقتصادي ملي رول مهم دارد.
بنابراينکه ما در باره ترانسپورت هوائې معلومات بيشتر بدست بياوريم که روابط افغانستان باکشورهاي خارجي در صنعت وتجارت وهمچنان در رشد و روابط انکشاف چقدر اهميت دارد زير بحث قرار ميګريم.
تعريف ترانسپورت هوائې
عبارت از ترانسپورت است که حرکت ان در هوا که انتقال اموال اجناس واشخاص رابدوش دارد که اين اموال اجناس اواشخاص در وقت کم وه باجاه معين ميرساند در همين مورد ميخواهيم تا در باره ترانسپورت هوائې ملي وبين المللي معلومان بيشتر ارئېه نمايم .
همچنان ترانسپورت هوايې ذريعه يا وسيله است که توسط ان اموال تجارتي به مارکيټ هاي جهاني ومارکيټ هاي داخلي وهمچنان اشخاص وافراد را در داخل کشور و در سطحه جهان به مناطق معين انتقال ميدهد .
ترانسپورت هوائې که عبارت است از طيارات خورد و بزرگ اليوم در تمام ممالک وحتې شهرهآي بزرگ وکوچک همه وقت در پروآز اند وه يک وسيله خوبي است که اموال واشخاص را به زودترين فرصت به اهداف شان عرود ميدهد .
تاريخچه توليدترانسپورت هوائې
از زمانيکه بشر به مطالعه پرواز پرنده گان پرداخت احتمالاً به اين انديشه افتاد که ايا ميتوان چون پرنده گان چنان سهل وراحت پرواز کرد و حتي اين فکر ها در سالهاي قبل از ميلاد شکل افسانوي داشت .
سالهاي بعد حدود قرن (١٥) نابغه ايټاليائې (ليونادر داوينچي) نقاش ومجسمه ساز مهندس واحتراع کننده بزرگ نقشه مختلف براي ميکانزم حرکت بال هاي مسنوي طرحه نمود.
وي پيشنهاد کرد بدين ترتيب حر کت وپرواز علي کبتر راپيش بيني کرد وشايع است که اونخستين کسي است که پرواز هواپيمارا مجسم ساخت است وحتي اختراع چتر (پراشوت ) را نيز به او نسبت داده اند درآغاز قرن (١٩) مردمان بسياري گوناگون ماشين هاي پرواز کننده ازمايش وتجربه ها نمودند اماکار وکوشش انها داستان بيشولوفيدي تلخ بوده.
به اين حال انجن محرکي که قدرت کا في پروازراداشته باشددراختيار نداشتندبررعلاوه ازاوصول تعادل کنترول آن اگاهى نداشتند .
آ هسته آ هسته سير تکامل پيشرفت در تخنيک طيارات شکل گرفت ودر اساس توليدطيارات نمي توان نام مشخص يکي از دانشمدان راياد آورشدزيراچدين دانشمند وفزيک دان باتجارب عظمي خويش مادل هاى ازطيارات راساخته وکوشش عظمي به خرچ داده اندتا هواپيما به شکل درست آن به پرواز آيد .
که آز جمله وييليام هنسون از انگلستان (١٨٤٢) که حتى شرکت تا سيس کرد ولي درتنقش توليد هواپيمان موفق نگرديد سرانجام در سال (١٨٤٨) مدل هوا پيمائي بال به طول سر متر باماشين بخار که حدود بيت (٢٠) متر پروازنمود که اين ميتوان اولين پروازيک هواپيمانام برد .
سپس دانشمندان بيشتر از انگلستان فرانسه وايالات متحده امريکا کوشيد ند تا طيارات بزکتري رابه انجن هاي قوي تر به پرواز در اوردند. چنانچه (لانگلي ) (١٩٠٣) از انگليستان تا دراندازه مو فقانه انجن از پطرول توليد وخيلي ها نزديک به موفقيت شده بود ليکن در ازما يش خويش در پرواز عملي به ناکامي موجه گشت .
ازاين هنګام برادران رايت ( يلبور ) و (اوريل ) ازايالت روهايو ايالات متحده امريکا در هفده هم (١٧) دسمبر سال ( ١٣٠٣) به موقعيت عجيبي ( نايل)گشته وطرح هاى قبلي راپيشرفت داده تاانيکه هواپيمائي که ساخته خودشان ويک مو تور ( پطرولي ) آن را به حرکت مي آ ورد وباريسمانها قسمت هاي کنترول مي شود اززمين بلندشد وحدود (٤٠) متر پرواز کرد که اين موفقيت دونفر اميدوالهامات آ نآنيکه سالهاي قبل در اين پروژه کوشش به خرچ داده دنقشه هاي کشيدند تحقق يافت ومتوان اساس حرکت اولين هواپيما به صورت موفقيت آمز را ازهمين لحظه آغازکرد.
طي چند سال ساختمان هواپيما به سرعت تکامل يافت تا اينکه پيشرفت درين عرصه به حدي رسيد که طيارات عظيم الجثه با قدرت خيلي هاي که ده ها(١٠) ساعت فواصل عظيمي را طي نموده ومسافرين حدودصدها نفر را انتقال مي کند ويا صدها تن بار را از يک نقطه به نقطه ديگري منتقل مي سازد سيستم هاي عصري که امروز در طيارات ومصونيت هر چه بيشتر آن باعث گرديده تا روزانه بيشتر ا ز صدها هواپيمادر نقاط دينا در انتقال مسافرين واموال صادرات خدمات را انجام دهند.
چه نيروي هواپيمارا به جلومي برد
قبل از ميلاد آنکه هواپيما بتواند شروع به پروازکند بايد از ميان هوابه جلوحرکت کند سپس هوائې که ازميان آن هواپيما به جلو حرکت مي کند روي بال هاي آن اثر نموده وفشار را توليد مي کند که هواپيما از زمين بلند مي شود. بناً مهم ترين نکته اين است که چگونه هواپيما از ميان هوابه سمت مقابل حرکت مي کند انجن هواپيما که اين عمل را انجام مي دهد به وسيله احتراق داخل به گردش آمده وه پروازها را که روي محور اصلي وصل است به حرکت مي آورد پروازهاطوري ساختمان دارند که به اثر حرکت شان به شکل پره ها هوائې که به شکل ماليکول ها در هر لحظه در عقب پره ها متراکم شده ويک فشار قوي را به وجودمي آوردند که اين فشار قوي باعث حرکت هواپيمابه طرف مقابل گرديده وبه حرکت مي آيدګرچه مطلب فوق به زبآن خيلي ساده بيان شده ولي در انجن هاي طيارات بااساس فوق ولي باسيستم هاي کنترولي مدرن ومغلق انجن ها فعاليت نموده وکنترول هم گردند.
چه نيروي هواپيمارا در هوانگهمدارد:
هواپيمابه وسيله فشاري که ضمن حرکت آن دربال ها از پائېن واردمي گردد در هوانگهداشته مي شود . بال ها در قسمت فوقاني اندکي خميده گي داشته ودرقسمت جلوبيشتر مي ګردد ولي انتهاً بال اين خميده گي کاهش مي يابد. که اين فزيکي باعث مي ګردد که در نتيجه حرکت هواپيما به جلو توسط انجن ماليکول هاي هوا در قسمت پائېن بال بيشتر از تعداد ماليکول هاي هوا دربالاي بال شده لذافشار هوا در زير بال بيشتر از فشار هوا در بالاي بال ها است که اين فشار معادل وون طياره که يک فکتوراساسي در تعادل طياره است گرديده وباعث نگهداشتن هواپيما در هوا مي ګردد گرچه اين فشار نسبت مستقيم به سطوع مختلف هوا دارد زيرا ماليکول هاي هوا در ارتفاعات خيلي بالا کمتر ازارتفاع پائېن است . همچنان عين عمليه در جداشدن هواپيما از زمين نيز صحت داشته يعني فشار تحت بال آنقدربيشترمي ګردد که باعث بلند شدن آن از سطح زمين مي ګردد . بال ها در رژيم هاي مختلف شکل مشخص به خود گرفته ونظربه ضرورت در حالات مختلف پروازتوسط عمله پروازي عيار مي گردد.
سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې
ترانسپورت هوايې يکي از پر قدرت ترين شرکت هاي صنعتي در جهان است که انجن که انجن بين المللي ترانسپورت هوائے سازمان جهاني آن است .
انکشاف ستندردهاي تجارتي سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې در ظرف (٤٠) سال باعث ساختار اين صنعت گرديده است . خدمات امروزي سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې نمايش ، رهبري و عرضه خدمات در صنعت هوايې ميباسشد ودر حدود (٢٥٠) خط هوائې از جمله اعضاي اين سازمان ميباشد.
رهنمائې مسافرين وخطوط باربري در بين ايشان ٤٩% ترافيک هوائې تنظيم شده بين المللي را تشکيل ميدهد.
الف :نمايش .
سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې در اين صنعت در بين تصميم گرينده هابوده واگاهي از فوايدرا که هوانوردي براي جوامع ملي و بين المللي فراهم ميسازد افزايش ميدهد وبراي منافع خطوط هوائې جهان در مقابل وچاليشهاوقواعد نا مطلوب مجادله نموده ودرلت ها وناظمين را در جهت کوشش براي ايجاد يک قاعده وقانون درست فرا ميخواند .
ب :رهنمائې .
هدف اين سازمان کمک کردن خطوط هوائې بوده تا خود بتوانند باساده ساختن فراينده ها ي کاري شان وافزايش رفاه وآسايش مسافرين ، کاهش دادن مصارف و تامين موثريت کاري خويش را کمک نمايند . ساده ساختن تجارت در اين ساحه يک امر قاطع است وهمچنان مصونيت پروازي يکي از اهداف اوليه اين سازمان بوده وهدف اصلي آياتا(سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې ) تاْ مين مداوم ستندردها مصونيت پرواز ازطريق پروگرام بين المللي (آي او اس آي) ميباشد.
درصنعت ترانسپورت هوائې :
کاهش تاثيرات هوايې بزنس نيز يکي ازاهداف عمده اين سازمان است .
١: خدمات : سازمان ترانسپورت هوائې اطمينان ميدهد از اينکه مردم واجناس ميتوانند تمام شبکه هاي هوائې جهاني را بصورت بسيار ساده مورداستفاده قراربدهند. برعلاوه سبب تامين حمايت مسلکي اساسي براي تمام سهمداران صنعت هوائې بايک ساحه وسع از توليدات وخدمات ماهرانه چون انتشارات طباعتي ، ترننگ هاي مشاورت ها ميگردد. سيستم مالي اين سازمان خطوط هوائې وشرکت هاي صنعتي توريستي را درجهت افزايش در آ مد ايشان کمک مينمايد.
فوايدبراي تمام شرکا :
براي مصرف کننده : سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې بامصارف پائېن وکم فراينده هاي حمل ونقل ومسافرتي را ساده ميسازد. مسافرين محترم ميتوانند يا يک تيلفون تکت خود را با پرداخت يک نوع پول ريزرو کنند وتکت را در چندين خطوط هوائې وچندين کشور مورد استفاده قرار دهند . سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې خطوط هوائې را اجاره ميدهد تا بصورت موثر ،مصوْن باامن وبصورت اقتصادي تحت قوانين وقوايد معين و واضع عمل نمايند.سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې بصورت يک ميانجي بين خطوط هوائې ، مسافرين ونماينده هاي باربري از طريق ستندردها خدمات نماينده هاي در خواست شده وسيستم مالي مرکزي خدمت مينمايد . براي دولت : ها سازمان بين المللي ترانسپورت هوائې در جستجوي اينکه دولت ها در قسمت مغلق بودن وپيچيده گي صنعت هوانوردي معلومات دارند اطمينان ميدهد.
مسايل مربوط به ضرورت هاي هوائې :
يکي از مسايل مبرم و ارزشمند در روند اقتصادي موسسات هوائې بارانداختن ظرفيت هاي مناسب در عر صه عمليات پروازي بشمارميرود . در شرکت هاي هوائې که ظرفيت ها بدون در نظرداشت ضروريات عيني شرکت وابراز نخواهد اورد بلکه بر پيگر مالي وحسابي شرکت صدمه جبران نا پذيري واردخواهد نمود.
براي اينکه شرکت هاي هوائې اشتباهاتي در امر خريداري وبکار انداختن طيارات جديد ويا طيارات مستعمل فعال صورت نپذيرد لازم داشته ميشود تا مسولين امورمراتب اتي را در نظرگيرند. نخستين گام در مورد خريداري وبکار انداختن ظرفيت هاي جديد بايد ازطريق متخصيصين بخش تجارتي موسسات هوائې برداشته شود .چه انها بامارکيټ هاي داخل وخارج تماس متداوم داشته و از وضع انها را از نگاه از دياد مسافرين واموال تحت بررسي قرار دهند . روي اين اصل مسولين اين بخش بامطالعه دقيق مارکيټ هاي تجارتي موسسات هوائې نياز مندي هاي شانرا به ظرفيت هاي مناسب که جوابگوي تقاضاي مارکيټ باشد ابرازمينمايم . رهبري موسسات هوائې موضوع را بايد بصورت دقيق تحت مطالعه قراردهند وبخش عملياتي وتخنيک را موظف به جستجوي ظرفيت هاي مناسب با در نظر داشت پيشنهاد بخش تجارتي نمايد اين بخش هادر قسمت خريداري طيارات جديد بايد مراتب اتي را در نظرگيرد:
١: طيارات مورد نظر از چنان مشخصات عملياتي وتخنيکي برخوردار باشدکه بيدون مشکل با در نظرداشت ارتفاع ميدان ها از سطح بحر ودرجه حرارت ا عظيمي نشست وبرخاست کرده بتواند .
٢: طيارات مورد نظربايد نيازمندي هاي بخش تجارتي را در عرصه انتقال مسافرين واموال بر آ ورده سازند.
٣: عمليه پرواز انجينران وميخانيکان به سهوليت بامصارف کم بتواند در مدت زمان کوتاهي ازطريق کورس هاي قصير المدت باظرفيت هاي جديد اشنائې حاصل نمايند .
٤:مصارف علياتي طيارات مورد نظر نبايدانقدر بلند باشد که بنيه مالي موسسه را متضرر سازد.
٥: بيز تخنيکي موسسه هوائې با تجهيزات موجوده از عهده معاينات روزمره وچک هاي تخنيک (بي ، ي) بر امده بتواند.
٦: در طيارات تسهيلات همه جانبه از نگاه عملياتي و مسونيت مسافرين در نظر گرفته شود بدين معنا که مسافرين بطور راحت ومطمئن بتواند استفاده نمايند.
٧: پارت ها و پرزه جات فالتو مورد ضرورت بايد در بيز ها ي تخنيکي کشور ويا بيزهاي کشورها ي همجوار موجود باشد.
٨: آسناد تخنيکي و عملياتي طيارات مکمل بوده و هچ کمبودي در آسناد متذکره موجود نباشد . در آسناد تخنيکي طيارات مستعمل بايد اخرين چک ها ومعاينات تخنيکي درج باشد و طياره بتواند براي مدت زماني چندين سال تحت استفاده قرار گيرد.
٩: طيارات مورد نظر بايد سفارش نامه هاي سازمان ايکاو با دستگاهاي جديد و مدرن مجهز بوده و به سهوليت بتواند به کشورهاي اسيآئې و آروپائې پرواز نمايد.
١٠: طيارات که در پرواز هاي داخل انتخاب مي شوند باشرايط کشورما مناسب بوده از مدان هاي هوائې کوچک ولايات باخطوط رنوي کوتاه بتواند نشست و برخاست نمايند .
بخش مالي شرکت بايد رهبري را از وضع مالي مطلع سازد . مسولين اين بخش بايد پول کافي غرض خريداري ظرفيت هاي جديدتجهيزات زميني مربوط به آن مصارف بيمه ، مصارف پرزه جات فالتو وتعليم و تر بيه کادرها را دراختيارداشته باشند و پلان مالي ظرفيت هاي جديد را بکمک بخش تجارتي وعملياتي ترتيب وبدسترت هيات رهبري شرکت قراردهند.درصورتيکه رهبري شرکت بعد از ابرازنظرمتخصصين باور کامل حاصل نمايد که بکارانداختن طيارات جديد مشکل ازنگاه عملياتي تخنيکي وتجارتي بوجود نخواهدآورده در ان صورت مي توانند پيشنهاد خريداري ظرفيت هاي جديد را به هيات ويا مقامات بالائې ارائېه بدارند.(١)
اهميت ترانسپورت هوائې:
اين نوع ترانسپورت سريع السير ترين نوع ترانسپورت بوده ولي بلند قيمت ترين ترانسپورتهاهم است که درحمل ونقل مسافرين در سطع بين المللي نقش مهم ايفاۀ مينمايد . مزيت آن برعلاوۀ سرعت زياد درکيفيت عرصه خدمات ترانسپورتي قابليت حرکت درمناطق مختلف جغرافيوي امکانات ساده وسعت يافتن تغير خط السير وهمچنان کشف ساختن کمتر محيط ماحول نيزميباشد.
درسالهاي (١٩٧٠) – (١٩٨٠) طول عمومي خطوط هوائې جهان (بيدون اتحادشوروي ) يک چهار افزايش يافته وبه ٩٫٤ ميلون کليومتر رسيده ترانسپورت هوائې بويژه در (٢٠) سال اخير در کشور هاي پيشرفته سرمايه دار ي به سرعت رشد نموده . پيشرفت تخنيکي هواپيما سازي در مرحله ګزار از موتر هاي پروانه دار به موترهاي رياکتيوي ورکتيف توربين دار در افزايش سرعت (تامافوق صور ت ) در از ديار قابليت مسافرين بري (٢٠٠) نفر وبيشتر از آن ) وقابليت باربري در مدرن سازي تخنيک وبهبود سازماندهي کارمندان هاي هوائې ايفاۀ مشود در حال حاضر پارک هوائې مرکب از (١٠٠٠٠) طيارات که مصرف حمل ونقل بارهاومسافران اند که از جمله دوه سوم آنها رکتيوي يک ششم موتور پروانه دار وصرف يک دهم آنها پستون دار بوده وسه چهارم پارک طيارات در ايالات متحده امريکا متمرکزشده است .
کانادا وفرانسه در مقام دوهم وبعد استراليا او المان در مقام سوم قرار دارند. هواپيماهاي ساخت امريکا از کمپني هاي مصروف بوينگ ،گلاس ،او لوک هيد ازبرتري برخور دارد بوده ٥/٤ طيارات ملکي المان غربي در ايالا ت متحده ساخته شده است .
بعد ازجنگ دوهم جهاني افزايش جديدحمل ونقل مسافران وبارها به وسيله ترانسپورت هوائې در جهان سرمايه دار بوقع پيوسته است درسال (١٩٤٥) بتعداد(٥٢) کيلومتر مسافه (بيدون اتحادشوروي ) انتقال داده شده و در آن مسافه از (٥٢) کيلومتر افزايش نيافت . درحاليکه در سال (١٩٨٣) تعداد مسافران حمل ونقل شده تا ٧٨٠ و دوران مسافربري تا١١٧٥ مليادمسافه کيلومتررسيده بزرگترين حجم انتقال مسافران به امريکا شمالي واروپا اختصار داده . درامريکائې شمالي تعداد زياد مسافران در خطوط داخلي پروازمينمايند .
انتقال هوائې از نگاه تعداد مسافران بيشتر از ميزان بين المللي بوده ولي دوران مسافربري بيش از نصف پرواز هاي بين المللي اختصار داده . انتقال هوائې بارهادر فواصل زياد در برابر رقابت ترانسپورت بهري قرار دارد. ازدحام ترين ميسرهاي باربري طيارات در امريکائې شمالي بخش شمالي اوقيانوس اطلس ميان اروپا و امريکا شمالي افريقاۀ بين اروپا وجنوب شرقي آسياه ميباشد.
در مو صلات بين المللي هوائې بيش از (١٠٠٠) ميدان دارند در اروپا٣٨٠ امريکامرکزي وجنوبي ١٨٧درافريقا١٦٨دراسيا١٦٢درامريکاشمالي ١١٤ميدان هوائي به کاروفعاليت مي پردازند. شبکه هاي ميدان هاي هوائي نسب به انواع ديگر ترانسپورت منظمتر موقيعت يافته اند. شبکه ميدان هاي هوائي داخلي توسعه بيشتر يافته است ٢٣٠٠٠پر ازدحام ترين نقاط جهان نيويارک ، لندن ،وپاريس باداشتن سه سه ميدان هوائي توکيو به دوميدان هوائي مي باشند ،ميدان هاي هوائي ايالات متحده بيشترين ميدان حمل نقل مسافران ( روهايو شيکاګو٣٨ ميليون مسافر درسال) راانجام داده ودراروپائي غربي هيتروي ،لندن ، فرانګفورت ،درماين ، المان غربي دراسيا ميدان هوائي هانيددي،جاپان ،ازدحام ترين ميدان هاي هوائي به شمار مي ايند. ازلحاظ انتقال به نيويارک ( ١٫٢ميليون تن درسال انتقال مي دهد.
لاس انجليس ،شيکاګو ،لندن ،فرانګفورت ،درماين ،پاريس ،امستر دام وتوکيو ازديګران فرق مشود بارهاصرف يک چهارم تناژعمومي طيارات اتقال دهنده راتشکيل مي دهد درچنين وضعي سهم دوران بين المللي باربلنداست (سه چهارم درسال ) درحال حاضرکاردرقيسمتي مدرن سازي ياعصري ساختن ګسترش شماري کاملي ازميدان هاي هوائي بزرګ جهان زيردست است .
ترانسپورت هوائي براي ارتباط بامناطق جداگانه وصعب العبور جهان غيري قابل تعو يض بوده ازان درمناطق شمالي ايالات متحده ،کاناداوهم درمناطق حاره جزاير اوقيانوس دارام تدابير رابراي ازبين بردن کمپني هاي هواپيمائي کوچک محلي مجهزباتخنيک کهنه وطيارات کم قدرت اتخازمينمايند .(٢)
به افغا نستان امدن اولين شرکت هوا ئې:
باراول کدام شرکت هوائې که در کشورعزيزما در افغانستان به فعاليت آغازنموده اين شرکت هوائې اريانا بوده. تاسيس اين شرکت هوائې اريانا افغان بتاريخ (٢٦) ميزان سال (١٣٣٣)ه ش اغلام اين موسيسه در (٢٥) حوت (١٣٣٣) رسماۤ به کارآغاز نود.
ازاينکه در کشورعزيزما در بخش هوانوردي .درآن وقت مردم ماآشنائې کمتر داشتند بنابراين در اغاز مرحله تهيه پرسونل که بتواند امورمربوط به هوانوردي پيش ببرد.روي بودبيش مشکل عمه پروازي آنزمان محدودبه چند نفر پيلوت وآينجينرمخآبره خارجي وعمه زميني را بعضي از مخانيک هاي خارجي تشکيل ميداد.
درابتعداشرکت اريانا سه بال طياره (دي ،سي ،٣) (ډي،سي،٣) داکوتاکه هريک گنجايش ٢٨ نفرمسافر رادارابود و در ماه ثور (١٣٣٤)اريانا بداخل کشور پروازهاي داخلي خويش را جانئب کنده هار ، هرات ، و مزارشريف شروع نمود.
درهمين موقع نخستين پروازخارجي اريانا از کابل بطرف بحرين صورت گرفت .که بعداۤ دامن اين پروازهاتا بيروت ،کراچي ، دهلي ، وتهران توسعه يافت . ٥١% سرمايه شرکت متعلق به دولت افغانستان بوده و٤٩% ان به شرکت خارجي بنام انديمار اتعلقات داشت که بعدهاسم انديماربه پان امريکن ايرلاين امريکائې ( ) تعلق داشت .
بعداۤ در تاريخ هوانوردي کشورموسيسه هوائې باختر(باخترافغان الوتنه ) به ميان آمد که صرف پروازهاي داخلي را بوش داشت که در سال (١٣٦٤) منحل وبااريانائې کنوني مدغم شد.
تغيرفشارهوا وتاثيرات آ ن بالاي مسافرين طيارات :
انسان هاازگشته هاي دورعلا قه ودلچسپي خاص به پرواز وبلند شدن به هواداشتند . اين دلچسپي خصوصاۤ باديدن پرنده گان که در ارتفاع بلند تر ازسطح زمين پروازميکردند روزبه روز زيادتر شده ميرفت اماکدام نظريه ومفکوره عملي براي نيل به اين هدف وجود نه داشته وتقريباۤ رسيدن به ان غيرممکن به نظرميرسد.
براي اولين بارانسانهاباازاستفاده ازموم وپر پرنده گان کلان شکل دادن دست ها بشکل بالها اولين پرواز را به هوا تجربه نموده امابکدام نتيجه خاص نايل نيامده بودند.تااينکه بردران رايت که در اصل يک ورکشاپ ساده وتخنيکي را اداره مکردندبه اين فکر شدندچه قوه وحرکتي باعث ميگردد که پرنده گان متوانند بااز استفاده از ان براي مدت طولاني در هوا ئې باقي بمانندوچراانسان هاقادر به ان نيستند؟ آنان به اين باور بودندهوائې که تنفس ميشود وباچشم قابل ديد نيست داراي يک قوه وفشاري است که متوانداجسامي راکه بشکل پرندگان سخته شوده ازسطح زمين بالاببر دوآنان بامطالعه وتجارت مختلف وعرق زيزي زيادي بالاخره توانستند اولين ماشين پروازي( ) رابسازند که گنجايش فقط يک نفر داشته وازيک ماشين ساده ساخته شده بود. اگرچه دراولين تجربه آنان توانستند فقط براي مدت چند دقيقه محدودماشين رابه ارتفاع چندمتر بالاتر ازسطح زمين پروازدهندولي تجربه انان تهداب اساسي رابراى نسل هاي بعدى بجاگذاشت وامروز ماقادر هستيم بوسيله طيارات مدرت وپيشرفته صدهاتن وزن ومسافرين زيادي را به ارتفاع بلندوسرعت زيادي ازنقطه يک به نقطه ديگر ي دنيا انتقال دهيم . پروازنمودن به ارتفاع بلند تر از سطح زمين مشکلات زيادي را ايجادميکند که براي مقابله به ان ضرورت به فهم ودانش عميق در قسمت خواص فزيکي هوا دارد . يکي از اين مشکلات تغيرفشارهواوکم شدن فيصدي گاز اواکسيجن در ارتفاعات بلند وتاثيرمنفي آن بالاي مسافرين وعمله پروازميباشد.
به هر اندازه از سطح زمين بلند تر شويم فشارهواکم ميگردد فيصدي گاز واکسيجن که يکي ازحياتي ترين عنصر براي بقاۀ حپات زنده جانها ميباشد نيز در ارتفاع بلند کم ميشود هوائې که اطراف مارا احاطه نموده است بنام اتموسفير يادميګردد که مشتمل گازات مختلف بوده واگرصدفيصدحجم خاص اتموسفير مدنظرګرفته شود ٢١% آن را ګاز اواکسيجن تشکيل ميدهد . که اين فيصدي طوريکه قبلاۤ گفته شده بازيادشدن ارتفاع کم شده ويکي از مشکلات جدي رابراي انسانهايکه دراين ارتفاع قرار دارند ايجاد نمايد.
کم شدن اواکسيجن چه درهوايادر زمين (درزمين بادر نظرداشت بعضي حالات خاص ) مشکل عمده اساسي را براي انسان ها بوجوداورده وادمه اين حالت بالاخره باعث مرگ ميگردد . بصورت مختصر تاثيرات منفي آنرادر اينجامتذکر ميشويم.
کمبودگاز او اکسيجن را در طب بنام حالت ( ) يادميکنند که اثرات منفي وناگوار آن مستقيماۤ بالاي مغزميباشد. نظم چشم به هم خورده فعاليت هاي عضلوي راازبين ميبرد.فشارخون به صورت عمومي پاين امده وچهره مريض رنګ پريده وعرق الوده بوده وميل زيادي به صحبت نه دارد.
ادامه اين حالت دراول باعث تغيررنګ ناخون ها وايجادکبودي دراطراف قلب بوده وادامه ان از (٤-٧)دقيقه باعث امدن خون ازګوشها وبيني وبالاخره باعث مرګ ميګردد . تنفس هوابه وسيله بيني ودهن صورت ميګرد.اواکسيجن بايک فشار معين داخل شش ها ګرديده ودر انجام جذب ميګرددتجربه زيل ثابت ميساز د کي تغير دريکي ازموادذکر شده بالاگازاواکسيجن ويافشارهواحالت ناگواررابراى انسان ايجادمي نمايدکه انسان قادر به ادامه فعاليت نارمل نمي باشد.اګريک اطاق رادرنظربيګريم که دران مقدار گازاواکسيجن کم باشدامافشاردران بحدثابت ان حفظ شود بازهم تاثيرات ناګواران کم مي باشد.
ويابرعکس اګرمقدارگازاواکسيجن دران ثابت نگهداري شودامافشارهواکم گردد تاثيرات ناگواران زيادبوده وتقريباًحالت ذکرشده بالاانسان ايجادميګرددچراکه جذب اواکسيجن به فشارکم درششهاصورت ميګيردطيارات که درارتفاعات بلندپروازميکنندبايدمجهزبه سيستم هاى دقيق کنترولي باشندتامشکل کم شدن اکسيجن وفشارهوارامرفوع ساخته ويک پروازارام ومستريع رابراي مسافرين ايجادنمايد.فشاردرداخل کبين طياره درتمام حالات به صورت دقيق حفظ ګرديده وهرگاه تغير بايدضرورت مبرم واساسي مسافرين براى استفاده اکسيجن اضافه بوده که بشکل درست واتوماتيک به انان تهيه شده وعمله پروازى درصورت قادرنبودن به کنترول فشارداخل کبين به صورت فورى پروازطياره را ازارتفاعات بالا به ارتفاع پايانتر تغيرداده وکوشش ميشود درارتفاع پروازنماينده که دران فشار دربيرون طياره زيادباشد تاتغيرفشارانى درکبين طياره احساس ګردد.مشکل عمده ديگرتغيرزاد درجه حرارت درارتفاعات بلند ميباشدکه ضرورت شديد براى ګرم ياسردساختن کابين طياره دارد.
درطياره براي تنفس مسافرين وعمله پرواز در حالات نارمل اوکسيجن اضافه گرفته نمي شود . (به جزازحالت ذکر شده بالا ) مسافرين اوکسيجن را که در فضا بيرون طياره وجود دارد تنفس مينماينددر حاليکه هيچگونه مجرابراي داخل شدن هوا ازبيرون به داخل طياره وجودندارد.
فشارهوا نيزبوسيله يک سيستم خاص طوري دقيقاًکنترول ميگردد که مسافرين احساس نميکند در زمين هستنديادر ارتفاع به طورمثا ل( ) بالا تر ازسطح زمين حل سوال اينجاست که اين حالت در طياره چگونه کنترول ميګردد وچگونه تغيرميابد. کنترول اين وضعت بۀ وسيله دوسيستم مجزاکه عبارت اند.
١: – سيستم گرم وسرد سازي ( )
٢: – سيستم کنترول فشار ( ) ( )
صورت ميگردد در سيستم اول درجه حرارت در داخل کابين طياره کنترول ميگردد . مسافرين بايد نه احساس سردي زيادي ونه احساس گرمي زياد کنند . بطور مثال اگر درجه حرارت در بيرون طياره (٤٠-) درجه سانتي ګريد باشددرداخل کابين در حدود (٢٥-٢٠) درجه سانتي گريد حفظ گرديده در صورت لزوم قابل کم يل يا زيادشدن نيز ميباشد . ايجادهواگرم کن هاي برقي ويا گازي صورت نگرفته بلکه سيستم ګرم وسردسازي يک تعدادهوائې داغ را بافشار بلند از انجن هاي طياره ميگيرد واين هوا هوا بوسيله سيستم مذکور طوري تنظيم ميگردد که به يک درجه حرارت معين تغير يافته وبعداً از طريق سوراخ هاي کوچک که در قسمت بالا کابين واطراف درايورهاي آن وجود دارد بداخل کابين جريان داده ميشود . هواي مذکور بدون صدا بوده وکاملاً يک هواي پاک بادرجه حرارت معين ميباشد کنترول درجه حرارت آن بوسيله انجينرپرواز وياپيلوت طياره صورت ميگيرد.قابل ياداوري است زمانيکه دروازه ها بسته شده وطياره پرواز نموده هيچګونه مجرا براي داخل شدن هوا از بيرون به داخل ويا از طياره به بيرون وجود ندارد (بدون مجزاهايکه بعداً تذکر داده خواهدشد )در حاليکه هواگرم ياسرد يامعتدل بصورت دوامدار بداخل طياره جريان دارد . در صورتيکه يک مجزا براي خروج ان از طياره به بيرون وجود داشته باشدفشاردرداخل طياره به حدي بلندميرود که بلاخره طياره ماننديک بالون ياپوقانه که هوادر داخل آن اضافه تر از حدگنجايش جاسازي شده است منفجر ميگردد.براى حفظ اين حالت سيستم کنترول فشار ( ) وجودداردتامقدارخروج اين هوارا ازطياره به بيرون تنظيم کندتايک فشار ثابت ومعين درداخل طياره ايجادنمايد .سيستم مذکوربه صورت دوامدار فشار بيرون طياره رکرفته ونظربه ارتفاع وتغيري فشار بيرون فشارمعين در داخل کابين طياره حفظ مينمايد .کنترول حالت مذکور اگرچه اکثراً به شکل اتومات ميباشد امابازهم ضرورت به محاسبه وکنترول انجينرپروازدارد جهت وصول اين هدف يک مقدارهواداخل شده به کابين طياره بعدازدوران به داخل کابين ازطريق يک مجرامخصوص وقابل کنترول که به نام ( ) يامجرابيرون کننده يادمي گرددصورت ميګيرد درک اين موضوع کاملاً ساده است .
مقدار هواکه داخل طياره ميګردد بامقدار هوا که ازطريق مجراى بيرون کننده هوابه بيرون طياره صورت ميگيردمساوي نيست بناً مقداري هوا اضافي داخل کابين باعث بلندرفتن فشار درداخل کابين ميگردد.درحاليکه فشاردر بين طياره کم بوده وقابل تحمل نميباشد.فشار در داخل کابين طياره کاملاً نارمل ويک حالت مستريح وراحت براي مسافرين وعمله پروازي ايجادمينمايد . باکم شدن ارتفاع چون طياره طرف فشارزيادتر نزديگترميګرددمتقابلاً سيستم مذکور فشارداخل کابين را طوري تنظيم مينمايم که درهنگام نشست طياره به زمين معادل فشارميدان باشدکه طياره دران نشست ميمايد. در اينجا کلمه معاد ل بخاطراستفاده شده است که وقتي طياره به زمين نيشست مينمايد بازهم فشار داخل کابين تايک اندازه کم زيادتر ازفشارميدان ميباشد امابعد ازمدت بسيار کم مجراي خروجي هوا کاملاً باز گرديده وهوا ي داخل طياره کاملاً تخليه ميگردد وفشار داخل کابين وفشاربيروني کاملاً يکسان ميگردد.
سواليکه بعضاً مطرح شده است اينجاست که طوريکه ګفته آيم سيستم هاي مذکور هواي داغ را به فشار زيادي از طريق اينجن هاي طياره ميګيرد . پس هوا داغ که از اينجن هاگرفته مشودهوااختراع شده داخل انجن ها ميباشد که گاز اوکسيجن ان از بين رفته وضمناً داراي دود وبو ميباشد.
پس اکسيجن از کجا به طياره مي ايد . براي جواب به اين سوال بايد گفت که انجن يک مقدار هوا را از بيرون به سرعت زياد ي ميگيرد هوا در
( ) هاي انجن طوري تغير ميابد که حجم ان کم شده وفشار درجه حرارت ان بلند ميبرد يګ مقدار اين هواي داغ بر علاوه ازموارد استفاده ديگر از طريق يک سيستم خاص قبل از اختراق در انجن براي سيستم گرم
وسردسازي داده ميشود . بناً هواي مذکور داراي فيصدي معين اوکسيجن ميباشد وکاملاً ازموجوديت دود وبوعاري است . در صورت مشکل در سيستم کنترول فشار و يا در صورت شکستگي در بدن ه طياره در جريان پرواز حالت تغير اني فشار در داخل کابين ايجاد ميگردد .
ضرورت اوليه و اساسي براي مسافرين وعمله پرواز ازين حالت دادن اوکسيجن اضافي که در طياره در داخل بالون ها وجود دارد ميباشد که بصورت اني وفوري براي هر يک از مسافر ين وعمله پرواز تهيه شوده .
حالا فرض نمايد طياره (٥٠٠) نفر مسافردارد تهيه اوکسيجن براي هر يک از مسافرين در يک وقت خيلي ها کم چگونه صورت ميگردد . ومسافرين تا چه مدتي از اين اوکسيجن استفاده کرده متواند وپيلوت طياره براي مبارزه به اين حالت چه تدابير را بايد بگيرد ووظيفه متباقي عمله پرواز در ين حالت چه است ؟ سوالاتي است که انشاالله به زبان ساده وعدم فهم بالاي آن بحث صورت خواهد گرفت (١)
اهميت ترانسپورت هوائې در افغانستان :
ترانسپورت هوائې در تو سعه وبازسازي اقتصادي کشور ويران شده افغانستان نقش عمده دارد . اين سکتور حياتي اگر درست انکشاف يابد متوان دهات رابه شهرها وصل کرده روابط اقتصادي اجتماعي وفرهنګي ميان اقوام وقبايل مختليف کشور راگسترش بيشتر بخشيده زمتيدهاي دادوستدهاى تجارتي راتعويت بخشيد.
همچنان اين سکتورميتواندافغانستان جنگ زده راکه طي سالهاي جنگ قسماً در انزواقرارداشت باکشورهاومردوم جهان بيرون پيوندداده روابط اقتصادي واجتماعي رابامردوم بيرون ازمرزها کشور برقرار سازد .
همچنان سيستم ترانسپورت مدرن در انکشا ف صنعت وبهبود بخشيدن سطح زنده گي مردم بلاۀ کشيدنقش بارز را ايفاۀ ميکند . در گذشته ها افغانستان تلاش زيادي بخرج انهم راه اهن در کشور وجود ندارد وراه هاي زميني کشور در حالت بسيار ابتعدائې قرار دارد .
بنا بر اين تمام فعاليتهاي ترانسپورتي توســــــــــــــــــــط موتر هاي لاري صورت ميگرد. که بايد از شهر ها ي کاملاً تخريب شده عبور کند . در سال (١٩٨٠) در حدود ٢١٠٠٠ کليومتر راهاي پخته وخامه در کشور وجود داشته که تا سال ١٩٩٣ م به ١٧٠٠٠ کيلومتر سرک کاهش يافته بود که اکثريت مطلق انراراه هاي خامه تشکيل ميداد.
ازاين جمله ٢٥٦٠ کيلومتر شهراه هاي پخته شده ميباشدکه ولايات عمده کشور را به کابل وصل کرده
وافغانستان را به سه کشور همسايه از قبيل پاکستان از (طريق تورخم در شرق وچمن در کندهار ) ايران از راه اسلام قلعه در هرات وازبکستان از راه هاي حيرتان در مزارشريف پيوند مي داد.
ترکمنستان نيز از طريق بندر تورغونډي در هرات و تاجکستان از طريق شيرخان بندر به شهرهاي عمده کشور وصل گرديده بوده . در جريان جنگ عليه روسهاشاهراه خامه شان سليم که ولايت بد خشان را باچترال در پاکستان وصل ميکند اعمار گرديده . اين راه که تنها در فصل تابستان مورد استفادقرارمگرفت .
در اواخر روبط دولت اسلامي به رهبري استاد رباني با جانب پاکستان وعدم مراقبت از ويرانه هاي که در اثرسيلاب هاي موسمي وبرفباري شديد ايجاد شده بود مسدود گرديد.
در اکثر ولايات ولسوالي هاي توســـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــط راه هاي خامه وصف العبور به مرکزشهرهاوصل ميگردد.
که غلباً در اثر بارنهاي موسمي وسيلابهاي ويرانگي مسدودمگرددپلانهاي (٥) ساله اول او دوهم (١٩٠٠ تا ١٩٤٧)م به اعمارشاهراه هاي عمد ه تاکيد داشت .
تونل وشاهراه هاي سالنگ در هه (١٩٤٠) م توسط مساعدتهاي شوروي قديم اعمارگرديده شاهراه کابل ، قندهار ، که طول آن به ٤٨٣کليومتر ميرسد به کمک امريکا( ) تعمير گرديده بود . شاهراه هرات ، تورغونډي ، کابل و تو ر خم و جبل السراج ،بکمک شوروي سابقه ساخته شده بود . شاهراه دوشي ، جبل السراج به مصرف (٦٤٨) مليون دالر بکمک اتحاد شوروي سابقه اعمار گرديده بود .
تونل سالنګ شامل آن ميګردد. کار تونل در سال ١٩٥٨ آغاز ودر ١٩٦٤ تکميل گرديد که اوميان سلسله کوه هاي هندوکش ميگذشت پل حيرتان در مزارشريف که شمال کشور را به اتحاد شوروي سابق وصل ميکند.در
سال (١٩٨٢) بکمک شوروي اعمارگرديد. در سال (١٩٧٧) جمهوري محمدداود خان پلان راه آهن را بطول (١٨١٥) کيلومتر که افغانستان را به خط ريل دولتي ايران دراسلام قلعه وخط ريل پاکستان درچمن وطورخم وصل ميګردد روي دست ګرفت .
همچنان پلان ايجادخط ريل ازحيرتان تا بغلان در اين مدت مطرح ګرديده بود.باسقوط رژيم محمدداود خان در افغانستان انقلاب اسلامي درايران واشغال کشور توسط شوروي سابق اين پلان مجال تطبيق نيافت .
دراثر جنګ هاي ويرانګيروفعاليت هاي نظامي طي دوده اخير اکثرشاهراه هاي کشورتخريب ګرديد.ازيک طرف عبورومورودتانګ هاي چين در روسيه وجابجا سازي مين هاي ضدتانګ توسط نيروهاي مجاهدين وازجانب ديګر عدم مراقبت درست واستفاده ازحدزيادوچشم پوشي ازتر ميم سرک هاباحجم ويراني انها افزوده است درحاليکه ارقام دقيق دردست نيست بايدازامکان نه خواهدبوداګر اعمارشود٩٠ در١٠٠ شهرهاي پخته کشوردرجريان جنګ تخريب ګرديده است .
بازسازي شاهراه کابل ،قندهار که دردوران حکومت طالبان اغازګرديده بود
هنوزهم جريان دارد کاراين پروژه بعدازسقوط طالبان به تعويق افتيد.
ليکن درسال (٢٠٠٢) دولت موقت پلان اعمارمجدداين شهراه حياتي کشور رامطرح کرد.
مصرف بازسازي شهراه کابل قندهار به ١٥٠ ميلون دالر تخمين ګرديده بود.که توسط بانک انکشافي اسيائي تدارک مي يابد .
کاراين پروژه به دليل اختلاف ميان مقامات دولتي بانکي مذکور براوردکرده بود براى ماه هابه تعويق افتيد اکنون کاراين پرروژه جريان دارد
مشکلات امنيتي وحملات پراګنده طالبان سه کارمندان اين پروژه خطرجدي درپيشرفت کار بحساب ميرود.
جامعه اروپا وعدم داده است تامبلغ ٦٠ تا٨٠ ميلون دالر رابه خاطر اعمار سرک کابل وجلا ل ابادتدارک نمايد . کاراين سرکــــــــــ توسط شرکت ( ) اغاز ګرديده است که بوديجه ابتدائي ان به مبلغ ٣١،٥ ميلون دالر توسط جامعه اروپا تهيه ګرديده است سرک جلا ل اباد وطورخم که ٧٠ کيلومترطول داردتوسط پاکستان تر ميم ميشود.
دوه ميدان هوائي بين اللملي درشهر هاي کابل وکندهار وجوددارد. تعداد
ميدان هاي محلي به ٢٠ ميرسد که احتمالاً يک ميدان در هر ولايت وجود دارد ميدانهاي هوائې کابل شينډن و هرات در اثر جنگ ها به شدت صدمه ديده است .
قبل از جنگ دو ه شرکت هوانوردي بزرگ بنام هاي ارياناوباختر الوتنه به انتقال کالاهابه خارج و داخل کشور اشغال داشت . در سال ١٩٩٠ به ١٩٦٠٠ نفر مسافر و ١٨٠٠ تن مجموعه رسيده گي ميکرد.در اوايل دهه (١٩٩٠)م خيبرايرالاين ( )توسط مرحوم حاجي عبدالقدير والي ننگرهار در جلا ل اباد و بلخ ( ) توسط جنرال عبدالرشيد دوستم در شهر مزار شريف ايجاد شوده بود.که هر دو ه بعداز اشغال جلال اباد ومزارشريف توسط نيروي طالبان سقوط کرد . در اواخر دهه ٩٠ يک شرکت هوائې کوچک بنام ( )پروازهاي هفته گانه را ميان شارجه و کابل آغازکردبود که ادامه پيدانکرد.دراوخر دهه نو د به دليل مختليف طالبان در تسليم دهي اسامه بن لادن به امريکاکه به توروريسم بين اللملي متهم بود روابط طالبان با دنياي بيرون بوخامت گرائيد.اين امر باعث شد تا در اکتو بر ١٩٩٩م شوراي امنيت سازمان ملل متحد در اثر فشار زياد وبر اساس قطعه نامه ١٢٤٧ اين شوراي
تعزيراتاقتصادي شديدتر عاليه جنبش طالبان وضع کند مطالق آن هر گونه تجارت ويا فعاليتهاي اقتصادي که به گونه اي جنبش طالبان را نفع برساند.منع قرار ګرفت . از جمله پروازهاي شرکت اريانا نيز ممنوع قرار گرفت .
در حاليکه ممنوعيت پروازهاي خارجي شرکت ارياناخساره زيادي را به خزانه مالي طالبان وارد ميکردتاثير منفي آن زياد تر بالاي مردم جنگ زده کشور وبويژه مامورين وکارمندان اين شرکت محسوس بود در نتيجه جمع زيادي از کارمندان شرکت اريانا مجبوراً بيکار پيوستندايشان لقمه ناني راکه از اين طريق براي فرزندان شان کمابي ميکردنداز دست دادند.
باسقوط رژيم طالبان اين شرکت دوباره بازسازي شدوپر وازهاي داخلي وخارجي اش را از سرک گرفت . درحال حاضر طياره هاي شرکت اريانا مسافرين مجموعه هاي تجارتي را ازداخل به خارج وازانجابه داخل کشورانتقال ميدهد .شرکت ارياناپروازهاي خارجي راباکشور هاي خليج عربستان سعودي ،هند ،پاکستان ،ايران ،آسياه ميانه روسيه جرمني وچين آغاز کرد آين که عوايد زيادي به حساب بانکي اين شرکت جمع آوري ميکند شرکت اريانا همچنان پروازهاي داخلي اش رابابرخي ازولايت کشور ادامه مي دهد .
ازجمله پروازهاي منظم به هرات کندهار ، مزار شريف وگاه گاهي به ولايت دوره افشاد به صورت ميگيرد .بادر نظر داشت وايراني راه هاي زميني ومشکلات امنيتي زيادي مردم رامرقوع سازد.
لازم است حکومت انتقالي توجه زيادي به اعمارمجددوسائيل هوانوردي کشور مبذول داشته وايجاد شرکتهاي شخصي که بتوانندپروازهاي داخلي وخارجي راقيمت مناسب تر تنظيم کننده تشويق کند. باتائف شديد ميدانهاي هوائي کشوربهيچ وجه نميتواند حداقل معيارهاي بين اللملي رابرآورده سازده ميدان بين اللملي خواجه رواش درکابل درحال بسيارابتدائي قراردارد که درشرايط کنوني حتي ازداشتن يک نظم ودسپلين اداري درست محروم است .
هنگاميکه طياره لنگر مي اندازدتنهاچند لين کوتاه براي پذيرائي مسافرين دريک صالون کوچک وجود دارد که شلوغ وبي نظمي راايجادمي کند ازطرف ديګر مسافرين که ازکشورهاي مختلف باعبور ازميدان هوائي دوبي وارد درميدان کابل ميشوند مجموله هاي شخصي شانرانميتوانندهنگام وارد درميدان کابل به دست اورند درداخل ميدان کانتينر ها ازاموال ولوازم مسافرين وجوددارد که براى هفته ها بندميماند اگرکسي ازطريق کابل به ولايات کشورسفر کند نا گزير هفته ها در کابل بايد بماند تا در صورت خو شبختي بودن کالاهايش برعلاوه از اين شرکت هوائې اريانا بعضي شرکتهاي شخصي ميماند.
شرکت کام هيرهمچنان پامير هوائې شرکت وسف وير هوائې شرکت اوهمچنان ترانسپورت دولتي مانندعليکوبتر وطيارات ديگري به خدمت مشغول به کار در افغانستان کشور عزيزمااست .
د رعرصه هاى مختلف ماننداموال تجارتي مسافرين حجاج افغانستان ازهمين ترانسپورت استفاده مينمايندچون افغانستان يک کشورکوهستاني ميباشدديګراهميت ترانسپورت هوايي دراين ملک يا کشوربسياراهميت بزرګ دارد دروقت خزان دربعضىولايات کشور ما افغانستان با اثربرف باري راهاى ترانسپورتي زميني مسدود وبند ميشودوباشندګان همان ولايات يا ساحه نيازبه مواداوليه پيداميشوددولت محبوراست که ازترانسپورت هوايي يعنى هيلي کوپتراستفاده نمايندوتا خوراکي اجناس وپوشاک را براى اونابرساند.
رابدست اورنداين مشکل مردم به تکنالوژي مدرن وسرمايه ګذاري هنګفت چندان احتياج ندارد بلکه ميتواندباايجاديک نظم اداري درست حل ګردد. درهر حالت سيستم ترانسپورتي هوانوردي کشور نيازبيک بازسازي کلي ادا ري وانفراسترکتوري دارد که در شرايط کنوني زمينه اجراي آن آهسته آهسته توسط عايدات اين شرکت مهياميګردد (٣)
حمل ونقل ترانسپورت هوائۍ :
در افغانستان که يک کورکوهستاني بوده وتمديدشرکتهاوخطوط آهن در آن مصارف گراف وقت زيات را ايجاد مي نمايندانکشاف حمل نقل فضائي داراي اهميت زياد داد داين کشور که ازيک طرف راه هاي ابي نه داشته وجانب هم توسط سلسله جبال مناطق کوچک وجوداگانه جغرافيايي تقسيم شده است اکثرموادبه وقت معين درداخل وخارج کشور بدسترس مصرف کننده گان قرار نمي ګيريد علاوه بر ان درنتيجه اين ګونه دوري جغرافيوي مشکلات اجتماعي وحتي سياسي نيز ايجادشده مي تواندبادر نظر داشت شرايط فوق است که دراين کشور با احادث وانکشاف خطوط فضائي نياز مندي بيشتر احساس مي کرد باوجود اهميت فو ق العاده فوق الذکر فعاليت هاي هوانوردي واستفاده ازطيارات براي حمل نقل مسافرين ومال تجاري در افغانستان سابقه طولاني نه داشته وبادرنظرداشت مشکلات موجود چنانچه ايجاد مي نمايد انکشاف نه کرده است براى مر تبه اول جهت تنظيم امور هوانوردي يک اداره بنام شعبه فضايي در چوکات وزارت خارجه افتتاح شد اين شعبه بعدً دراثر صوابديد حکومت به حيث مديريت عمومي هوا بازي ملکي در تشکيل قومنداني عمومي هواي وزارت دفاع ملي به فعاليت اغازنمود اغازفعاليت هاي هوانوردي در افغانستان در سال ١٣٠ ميدانند که در همين سال بودکه براى اولين بار يک طياره کوچک اتحاد شوروي درماه دوه مرتبه بين کابل تامرزشوروي به فعاليت پرداخت همچنان اقبل ازانتقال اين اداره بداخل تشکيلات قومنداني هوايي درسال ١٣١٦ موافقتنامه هاي درباره تاسيس خطوط هوائي به دول ايران وهند عقد ګرديدوضمناًقراردادهاي راجع به انتقال حجاج افغانستان وانتقال ميوه جات افغانستان باکمپني ايرجسيبوتي ومواد سوخت طيارات باکمپني تيل هندي باامضاۀ رسيد.
درهمين سال يک طياره سه ماشينه مربوط شرکت موفت هنزامربوط المان از طريق هرات و کابل جانب توکيو تنظيم شده بااين ترتيب توسعه فعاليت هاي هوانوردي درکشورمتدرجامورد توجه مزيد قرار گرفت ولازم ديده شد تا اين اداره انکشاف مزيد نموده و بحيث يک دستگاه مستقل دولتي غر ض اندام نمايد از همين جهت بود که براي اولين بار در سال ١٣٢٣ هه ش (١٩٣٤)م شعبه بنام مديريت عمومي هوانوردي ملکي تاسيس وپرواز طيارات کمپني هاي هوانوردي جهاني در مملکت اغازيافت .ازان جمله درسالهاى بعدازجنګ جهاني دوهم پرواز طيارات ايراني نيز ازطريق مشهد وهرات بين کابل وتهران اغازشدعلاوه بران يک فروندطياره دو ماشينه مربوط شرکت هوائې هماليه که به هند مربوط بود از طريق کراچي ذاهدان و کندهار به کابل پرواز ميکرد . در سال (١٣٣١) کمپني هاايرجيبوتي واندياايرجهت حمل نقل حجاج قرارداد را عقدوبراي مدت سه سال در عمليات حج فعاليت نموده
در اواخر سال ١٣٣٣ د اريانا افغان هوائې شرکت تاسيس شد.
دوفروند طياره بوينګ ٧٢٧ هر کدام به ظرفيت ١٣١ نفر ودوطياره با ظرفيت هاي متفاوت ٣٦ و ٢٦ نفر راشامل ميباشد و با اين ترتيب ظرفيت مجموعي انتقال مسافرين در طياره دي سي ١٠ قبلاُ در سال ١٩٨٤ ميلادي در بدل ٣٤ ميلون دالر به فروش رسيده بود علاوه از ان بر اين که استفاده از طيارات کوچک به منظور ارتباط دادن مناطق دور افتاده مخصوصاً در کشورهاي کوهستاني چون افغانستان حايز اهميت ميباشد لحاظه دولت قرار داد خريداري دو فروان طياره کوچک کانادايي را در سال ١٩٦٧ ميلادي امضا‌ء نمود او براي استفاده از انها در سال ١٩٦٨ ميلادي به باختر الوتنه توسط دولت تاسيس ګرديد درسال ١٩٧٢ دو طياره ديګر کانادايي و سه نوعه طيارات توسط اين شرکت خريداري و به کار انداخته شد به معيار ديګر در سال ١٩٧١ ميلادي بعد از پرواز هاي بين المللي به شرکت اريانا و پرواز هاي داخلي به موسسسه باختر مطلق ګرديد .
شرکت باختر در سال ١٩٧٣ ميلادي پرواز هاي منظم رابه ١٦ ميدان هوايي درداخل کشور انجام ميداد اين ګونه فعاليت درسال هاي بعدي نيز الي اکنون ادامه يافته است دوران انتقال اموال و مسافرين که درسال ١٣٥٧ ه ش توسط اريانا و باختر باترتيب ١٤،٢ ميلون تن کيلو متر که ٢١٤،٧ ميلون مسافر کيلو متر ميرسد درسال ١٣٥٦ ه ش با داشتن ٩ فروان هواپايما ١١٣٢ کارمندان به ٨،١ ميلون تن کيلو متر مسافر تا تقليل يافت البته از جمله اموال انتقال داده شده ٧،٤٨ ميلون تن کيلو متر به ٩٦،٢ فيصدي مجموعه از جمله مسافران ١٠٨،٢ ميلون مسافه کيلو متر به ٦٣،٩ فيصد مجموعه اين نوع انتقالات مربوط خطوط بين المللي و متباقي در داخل
کشور بوده است .(٤)
| جدول نمبر ٨ طول مسافه بين کابل ومراکز هوانودردي درداخل وکشور خارج نشان ميدهد (به ميل بهر ) | ||
| از | به | مسافه |
| کابل | کندهار | 254 |
| کابل | هرات | 348 |
| کابل | ميمنه | 314 |
| کابل | مزارشريف | 170 |
| کابل | کندز | 130 |
| کابل | جلاال اباد | 65 |
| کابل | خوست | 95 |
| قندهار | هرات | 242 |
| ميمنه | مزارشريف | 144 |
| قندهار | کويته | 95 |
| کابل | تهران | 955 |
| تهران | دمشق | 810 |
| دمشق | بيروت | 45 |
| کابل | بيروت | 1916 |
| کابل | بهرين | 1134 |
| کابل | جده | 1185 |
| کابل | کراچي | 369 |
| کابل | لاهور | 469 |
| کابل | پيشاور | 122 |
| کابل | دهلي | 703 |
| کابل | امرتسر | 490 |
| کابل | کويته | 349 |
اهميت اقتصادي ترانسپورت هوائې :
هوايي:
١. باعث تقويت تجارت .
٢. فروش توليدات عنعنوي کشور.
٣. افزايش صادرات.
٤. عوايد براي دولت.
٥. توليدات عنعنوي کشور را با مارکيټ هاي بين المللي راسانيدن.
٦.افغانستان را از نګاه فرهګ تمدن، تاريخ، اثار، مناظر طبيعي به جهان معرفي کردن
فوائد ترانسپورت هوايي:
١. اشخاص اموال و اجناس را بصورت سريع تر انتقال ميدهد.
٢. انتقال حجاج افغاني را از افغانستان به سعودي عرب .
٣. به سحه هاي مختلف جغرافياوي قابليت حرکت .
٤. به صورت درست و اسان تغير سير .
٥. از سرعت بيسار تيز وسريع تر.
نواقص ترانسپورت هوايي:
١. مصارف بيسار زيات.
٢. ازدهام طيارات درميدان هاي هوايي.
٣. حرکت نتوانستن در هوايي خراب.
٤. موجوديت نبودن پرسونل کدر درعرصه هاي هوانه وردي .
٥. نه بودن ميدان درست در افغانستان.
نتيجه گيري :
طوريکه بيشترذکر شد که براي ترقي وپيشبردن صنعت و تجارتدر يک کشوراهميت ترانسپورت هوايې زياد است . وهمچنان براي ترقي وپيشرفت صنعت و تجارت از همين ترانسپورت هوائې استفاده منمايم . که اين ترانسپورت هوائې در تمام سکتورهاي اقتصاد ملي يک کشور رول مهم دارد .که به اثر همين ترانسپو رت هوائې باعث تقويه تجارت ، افزايش صادرات ، يک مقدار عوايد براي دولت ، فروش توليدات عنعنوي کشور، وتوليدات عنعنوي کشور رابراي مارکيټ هاي بين اللملي رسانيدن ، ديگر نتيجه بدست مياوريم که بالاخره اين ترانسپورت هوائې سبب انکشاف اقتصادي افغانستان ميگردد .
افغانستان يک کشور کوهستاني است که در بعضي ساحه ها مردم بايک اندازه مشکلات مواجه ميشوند که در بعضي وقت موسمي به اثر برف باري وبارش زياد به مردم آن جاه مواد اوليه را براي اونا برساند که براي رفع اين مشکل ترانسيورت هوائې مناسب است .
پيشنهادات
١. سيستم مخابره ورادار بايد هميشه فعال باشد .
٢. دروقت نشست طياره ميدان بايد اماده باشد.
٣. دولت بايد براي بهبود وضيعت هوانوردي درکشور اقدامات ذيل را روي دست ګيرد.
الف: شرکت اريانا افغان را روي پا استاده کند تا اين شرکت بتواند يک مقدار عوايد را به دولت ايجاد کند وهم باعث انکشاف هوانوردي ګردد تا خدمات ذيل را براي مردم افغانستان ايفاء کند.
ب: افراد واشخاص متشبث را تشويق و زمينه رامصاعد سازد تا انها در اين عرصه سرمايه ګزاري کنند تا وضيعت هوانوردي بهتر ګردد.
٤. در قسمت توريزم دولت بايد يک سلسله اقدامات را روي دست ګريد مثال تسهيلات لازم را براي توريستان فراهم سازد تا انها بتوانند از افغانستان ديدن کنند در هر ګوشه افغانستان رفت و آمد کنند در اين صورت امکان پذير است که دولت امنيت را در کشور بر قرار سازد.
- اکثراً پرسونل هوانوردي بايدمسلکي باشد.
ماخذها:
(١) : مجله اريانا افغان کابل ســــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــال (١٣٨٦)
(٢)((صميم)) پوهنيار سيد دوادلکچرنوټ دننګرهارپوهنتون داقتصاد پوهنځي( ١٣٨٥) کتابتون
- ( امين) حميدالله : اقتصادي جغرافيه افغانستان . چاپ مجدد کتاب
- ١٣٨٤ پشاور پاکستان .
(٤) ( اميري ) عبدالحق تحولات اقتصادي درافغانستان از سال (١٩٧٨ – ٢٠٠٢ )