پوهنيار مسعود سعید،پوهنتون کابل، پوهنځی زراعت
بادرنگ :
بادرنگ Cucumis stivus L از قسمت هاي مرطوب استواي هند منشع ګرفته و نبات حرارت دوست مياشد. ولي وسيعاً نه تنها در مناطق استواي و نيمه استواي بلکه در تمام قسمت هاي معتدله روي زمين منتشر ميباشند. که اينها عبارت از بادرنگ هاي زود رس ميباشند. از زمان جوانه زدن تخم الي زماني پخته شدن در انواع زود رس ٤٠ – ٤٥ روز را در ميگيرد . در قسمت هاي خيلي شمالي که در ٦٢ درجه عرض البلد شمالي موقيعت دارند بادرنګ صرف در زير سقف هاي سر بسته تربيه مي گردد و حاصل ميدهد نظر به تقاضاي زياد بادرنگ داراي اهميت اقتصادي بيشتر مياشد . در غذا بصورت تازه ويا نمک زده شده و هم بصورت ترشي ( Pickle) بصورت خالص ويا با ديگر سبزي ها چون زردګ، مرچ سرخ،پياز و ديګر مساله جات مورد استفاده قرار ميګرد .
بادرنگ هاي نارس و کوچک در غذا بصورت تازه و هم بقسم نمک زده شده استفاده مي ګردد. که ٨ – ١٢ روز از ظاهر شدن ميوه ان سفري شود به ان حالت مي رسد که جسامت ان به اندازه عادي بوده و نظر به نوع ان فرق مي نمايد . در صورت که ميوه بادرنگ کاملاً پخته ګردد قسمت گوشت ان عملاً غير قابل خوردن مي ګردد .
اهميت غذائي بادرنگ سبز از همه مهمتر به نسبت مزه عاليتر مي باشد . بر علاوه انها داراي انزايم هاي پيپتون شده است که باعث توليد محصولا ت خوب پروتين مي گردد و ارزش غذاي انرا بالا مي برد . بادرنگ داراي نمکيات معدني نيز ميباشد مخصوصاً مواد اصلي ان فعاليت قلب و گرده را بهتر ميسازد و در ان نمکيات قلوي خيلي زياد ( از اين نگاه معادل به مولي سياه ميباشد ) است . که اينها از تجمع کرستل هاي مضره در ګرده جلوگيري نموده و از خروج ان از خون و بلاخره از جسم کومک مي نمايد . در قمست هاي استواني بادرنگ با ميوه بزرګ و کوتاه تربيه مي ګردد. دوره نموئي ان در اينجاه ٨٥ – ٩٠ روز ميباشد . و زمان بار اوري بعد از ګذشت ٣٥ روز است .
شرط عمده در زرعه اين نبات انتخاب نوع ان است . انتخاب نوع مناسب نسبت توافق در شرايئت استواي و مقاومت در مقابل امراض ضروري است مثلاً در امريکاي مرکزي اساساً نوع اچلي و مارکيبر رويانيده ميشود . که ميوه ان بصورت خام خورده ميشود . مقدار حاصل اينوع طوري اوسط ١٢ الي ١٧ تن در في هکتار است . براي صادرات ميوه هاي تازه در ايالات متحده و کاناډا در هنگام زمستان نوع اخييو تربيه مي گردد. که مقدار حاصل ان طوري اوسط از ٨ – ١٠ تن في هکتار است . در نتجه شرايت خوب و زرعه تشديدي مقدار حاصل تا ٤٠ – ٦٠ تن في هکتار مي رسد.
تحقيقات که در قسمت استواي کيوبا صورت گرفته نشان ميدهد که نوع نسل گيري شده در اروپا در مناطق استواي غير مناسب ويا کمتر مناسب است . طوري که اکثريت انها اساسا داراي ميوه کوچک بوده و ميوه ان همچنان قبلا از وقت زرد مي گردد . که مطابق به خواست مردم محلي نه ميباشد . برعلاوه نوع اروپاي در تحت شرايت مناطق استواي مرطوب شديداً در نتجه امراض متاثر مي گردند . برگهاي ان خيلي زود از بين رفته و حاصل دهي نباتات توقف مي ګردد.
بادرنگ نبات علفي يکساله ميباشد سيستم ريشه ان از ريشه اصلي کوتاه و ريشه هاي زياد فرعي متشکل است که در سطح خاک متشر ميباشدز در تحت شرايط مناسب حرارت و رطوبت به اساني ريشه هاي غلاوگي از قسمت زاويه اتصال برگها ساقه اساس و شاخه هاي قرعي و همچنان هايپوکوتيل تشکيل ميگردد. بدين لحاظ نتجه علاوه نمودن خاک مرطوب در اطراف ساقه ريشه هاي فرعي بيشتر انکشاف مينمايد . ساقه بصورت Liana رشد مينمايد . در صورت اماده ساختن چيله و کتاره بانکس و ديګر وسايل استعامتي ساقه بصورت عمودي نمو مينمايد .
اکثريت انواع و قارمهاي بادرنگ شامل گروپ نباتات يک پايه Monoecious ميبآشد که ګلهاي مذکر و مونث بصورت جداګانه در عين نبات بوجود مييايد . در حاليکه در نبات Hermaphrodite نيز وجود دارد که بر علاوه گلهاي خالص مذکر گلهاي دو جنسي نيز توليد مينمايد .
در ١٥ – ٢٠ سال اخير در نتجه نسلگيري انواع و فارمهاي نو بادرنگ بوجود امده است ( دو پايه مونث) که نمونه هاي نبات مذکر و مونث و تقريبا صرف با گلهاي مونث که در نتيجه فارمهاي نو بيشتر از ٥٠ فيصد نبات تنها با گلهاي مونث ميباشد. اين چنين نباتات با گلهاي مونث بصورت نوع مادري غرض بدست اوردن دورګه ها بکار رفته و ضرورت براي از بين بردن گلهاي مذکر لازم نمي افتد.
نبات بادرنگ Cross pollinated بوده و گرده افشاني توسط حشرات صورت ميگيرد. ضمناً انواعي وجود دارد که تمايل به Parthenocarpy ميباشد . يعني اينکه قسمتي از ميوه هاي بدون القاح تخمه انکشاف مينمايد . که زرع اين انواع به يک گلخانه بيشتر معمول است و نياز بۀ گرده افشاني توسط حشرات محسوس نميگردد. انواع دارنهد ميوه طويل بادرنگاز جمله نباتات روز کوتاه ميباشددر حاليکه در جريان نسلگيري در بخشاهاي مختلف عرض جغرافياوي و براي پرورش در مزرعه و در گرم خانه ها انواع مختلف بتوجود امده است که ميتواند در مناطق روز هاي طويل تربيه گردد.
بادرنگاز جمله نباتات حرارت دوست ميباشد که در جرارت ١٨ – ٢٣ درجه سانتي گراد بصورت عادي انکشاف مينمايد و حرارت بلندتر از ان نيز نتيجه خوب ميدهد . در حرارت مناسب ٢٥ – ٣٠ درجه سانتي گراد تخم ان بسرعت جوانه زدن بوجود مياورد که در روز ٢٨ گل نموده و در روز هاي ٣٢ الي ٣٨ اولين ميوه اه از ان جمع اوري ميشود.
پاين ترين درجه حرارت براي جوانه زدن تخم از ١٢ – ١٣ درجه سانتي ګراد است . و همچنان پائينترين درجه حرارت براي براي نموئي برگها و ميوه ١٥ – ١٦ روز انواع ميانه رس پس از ٤٥ – ٥٥ روز و انواع ديررس پس از ٥٥ – ٦٥ روز بعد از جوانه زدن شروع به ميوه گيري مينمايد. تخمهاي پرارزش با قدرت جوانه زني در ميوه يکنيم الي دو ماه پس از القاح تخمچه تشکيل ميگردد.
بادرنگ نسبت بديگر اعضاي فاميل کدو به رطوبت نسبتاً بيشتر هوا و رطوبت زياد خاک ضرورت دارد . اين امر مربوط به تبخير زياد اب از سطح برگها و قرار گرفتن سيستم ريشه در سطح فوقاني خاک است که بزودي خشک ميگردد.
بادرنگ در خاکهاي غني از مواد عضوي ميرويد که از نگاه خصوصيت فزيکي بايد خاک خوب تحيه گرديده باشد .
در ١٠ – ١٥ روز اول ضرورت است تا نبات بادرنگ با تغذيه کود نياتروجن تقويت ګردد. وبعداً تا شروع شگوفه کود فاسفورس دار و در زمان بار اوري دوباره کود نايتروجن همرا پوتاشيم استعمال ګردد.
در تحت بوته بادرنگ لازم است کود عضوي يا کود سبز پاش داده شود .
طریقه کیشت : در عرض البلد شمالي بادرنگ با بذر تخم مستقيما در زمين او از طريق نهالي رويانيده ميشود . در قمست هاي استواني و نيمه استواي توسط بذر تخم در زمين تربيه مي ګردد . که ضرورت به تربيه و تهيه نهالي نه مي افتد ،.
اګروتخنيک بادرنگ در بخش استوائي و نيمه استوائي داراي يک عده مشخصات ميباشد اگر کشت بادرنگ در زمين هاي بکر صورت گيريد، اماده ساختن بايد پنج ماه قبل از زمان کشت صورت گيرد . و در زمين هاي تحت کشت و زراعت شده سه ماه قبل کفايت ميکند . اولين قلبه عميق اکثراً توسط قلبه دسک صورت مي گيريد . پس از ٢٠ – ٣٠ روز بعد از قلبه کردن قلبه مقطع توسط دسک ماله سقيل از عمق ١٥ ٠ ٢٥ سانتي متر ( مربوط است به نوع خاک ) صورت مي گيرد سپس بعد از يک وقت معين بصورت سيستماتيک خاک دسک مي گردد. در صورت بلند رفتن اسيديک خاک سنگ سنگ جونه علاوه مي گردد. زمين دو مرتبه توسط ماله سبک هموار مي گردد. يک هفته پس از کشت پشته ها و جويچه ها ابياري به منظور ابياري درست ساخته ميشود. در مناطق استواني بهتر است کشت بادرنگ در پشته ها صورت ګيريد . که در فصل هاي باراني اب در جويچه ها خوب جريان نموده بتواند. اکثراً کتاره ويا چيله به حيث وسايل استقامتي براي بته بادرنگ ساخته ميشود . کي در اين صورت از ساحه بطور اقتصادي استفاده به عمل مي ايد . در جمهوري عربي مصر طوري مثال کشت فبروري – مارچ صورت مي گيريد . در افريقاي جنوبي از سپتمبر – نومبر و در کيوبا سپتمبر تا مارچ و حتا در طول سال بذر صورت گرفته ميتواند دهاقين محلي معمولا بهترين زمان کشت را ميداند . چنانچه در کيوبا کشت در ماه مارچ ضرورت به دوا پاشي در جهت کنترول انکشاف امراض نه مي افتد . و همچنان در اين مدت به ابياري ضرورت نيست . زيرا در اين زمان بارندگي صورت مي گيريد . کشت نمودن در زمان خيلي ناوقت طوري مثال در اپريل لازم است هر هفته دواه هاي کيمياوي استعمال گردد. و در ماه هاي سپتمبر و اکتوبر لازم نه مي افتد تا ابياري صورت گيريد .
دو ماه قبل از کشت بادرنگ نه بايد کمتر از بيست تن در في هکتار کود عضوي ( هيومس تفاله نيشکر فضله مرغ و فضله ديگر پرندگانه وغيره علاوه گردد) که بعداً زريعه دسک نمودن در خاک مخلوط مي گردد کود هاي معدني مقدار ٢٥٠٠ کيلو گرام در في هکتار که از ان جمله ١٥٠٠ کيلو ګرام ( NPK) ٥ – ٧ روز قبل از استعمال مي گردد. پس از ٢٥ روز به تعقيب کشت ان ٨٠٠ کيلو گرام ( NPK) و پس آز ٣٥ روز بعد آز کشت آمونيم نايتريت به مقدار ٢٠٠ کيلو گرام در في هکتار بۀ کار مي رود . بر علاوه مقدار ٢٢ کيلو گرام در في هکتار يوريا بصورت مايع بالاي برگهاي پاش داده ميشود بعدا از هر دوا پاشي توم به منظور حفظ ما تقدم در مقابل امراص ٣٫٥ کيلاو گرام يوريا در ٥٠٠ ليتر اب بصورت محلول پاش داده ميشود . .
جمع اوري حاصلات تقريبا بعد از ٤٥ روز پس از کشت شروع مي گردد و معمولا ٥ هفته دوام مي اورد . حاصل در هفته اول ده فيصد در هفته دوم بيست و بنج فيصد و در هفته سوم سي فيصد و در هفته چارم ٢٠ فيصد و در هفته پنجم ١٥ فيصد است .
در قسمتهاي استوائي افريقا چون تودان بادرنگ در هنگام خزان زرع ميگردد. تخم در قطارهايئکه عرض دو متر دارد کشت ميشود . در چنين قطار ها ديگر انواع فاميل کدو نيز بذر مي گردد. تخم بادرنگ در ماه جولاي اگست در يک طرف قطار در چقورک پشته بذر ميگرددز که هر کدام ٥٠ سانتي متر از ديگري فاصله دارد ز در هر چقورک ٢ تا ٣ دانه تخم انداخته ميشود. پس از يکه کاري ٢ نبات در هر چقورک گذاشته ميشود . سمت نموئي نبات بطرف پشته هدايت مي گردد. پاروي حيواني بحيث کود بکار ميرود که قبل از ابياري پاش داده ميشود.
طول مدت نموئي بادرنگ معمولاً سه ماه را در بر ميگيرد و بيشترين حاصل را انواع محلي توليد مينمايد. طور مثال در سودان بيشترين حاصل نوع محلي Baladi بدست ميايد.