اکسیجن او د دوراني جدول د شپږم ( VI A ) اصلي ګروپ عناصر

پايله او سپارښتنه :

د کيميا د پوهي له مخي عناصر په څلورو برخو ويشل سوي دي، فلزات، غير فلزات، نجيبه فلزات او شبه فلزات دي. اکسيجن د غير فلزاتو له جملې څخه دي. د پيژندلو  نښانه يې ( O ) ده چي په يوناني ژبه کي او لسګينيوم يعني تيزاب جوړونکي ورته وايي او چارجي ارزښت يې ( -2 ) دي. د اتلسمي پيړۍ تر نيمايي پوري دا با اهميته غاز چا نه پيژانده،. اکسيجن تقريباً  په يوه وخت کي د سويدني پوه شيلي
( Scheele ) او انګيسي پوه جوزف برستلي له خوا د 1733-1804  کال پوري کشف سو. اکسيجن د عناصر د دوراني جدول د VI  ګروپ يوازني عنصر دي چي په آزاد ډول د غاز په حالت کي پيدا کيږي. اکسيجن يو بې رنګه، بې خونده او بې بويه غاز دي. د ويلي کېدو نقطه يې ( -2 ) درجو  او د جوش نقطه يې ( -183 ) درجو  ده. يعني  که تر -183 درجو زيات سي په مايع بدليږي. په عادي تودوخه کي يې د تعامل کولو ميلي لږ دي. په لوړه تودوخه کي يې د تعامل کولو ميل بيخي ډير دي.

اکسيجن داسي يو غاز دي چي پرته د اکسيجن د تنفس کولو څخه ژوند امکان نه لري. د تنفس د عمليې په مرسته لومړي اکسيجن سږو او بيا د ويني جريان ته داخليږي. د ويني د جريان په واسطه اکسيجن د بدن ټلو حجرو ته داخليږي.  د بدن په حجرو کي هضم سوي او جذب سوي مواد د اکسيجن په مرسته سوځي چي په نتيجه کي تودوخه منځته راځي. دغه تودوخه د بدن د تودوخي درجه د 37 درجو سره سمه ساتي. هغه ناروغان چي په تنفس کولو کي تکليف لري په روغتونونو کي په هغو کوټو کي ځاى ورکوي چي د آزدي هوا په نسبت زيات اکسيجن لري.

اکسيجن تر 150at فشار لاندي په يوه آبي رنګه نوښانه سوي فلز د اوسپني لوي بوتل کي په تجارتي راکړه ورکړه کي وجود لري. د داسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکي وي او که چير پاکي نه وي نو د چاودلو امکان پيدا کيږي. اکسيجن د فلزونو د ويلي کولو او پرې کولو لپاره استعماليږي. په ډيرو کيمياوي تخنيکونو کي کار ځيني اخيستل کيږي.

د مونو ګراف سپارښتني په دې ډول وړاندي کوو:

1. دا چي اکسيجن د ژوندانه ( تنفس ) له مهمو او با ارزښته عناصرو څخه دي او هغه د نباتاتو په واسطه حاصليږي لازمه ده چي په اوسني شرايطو کي د شنه کمربند پروګرام مخي ته يوسو تر څو اکسيجن ورڅخه حاصل سي.
2. هوا د اکسيجن آزاده هوا ده مګر کولاى سو چي په پريمانه اندازه لاسته راوړو.
3. کولاى سو چي اکسيجن د هغوي له مالګو څخه د کيمياوي تعاملونو په واسطه لاسته راسي.
4. اوبه چي د ژوندانه مهم مرکب دي هم کولاى سو اکسيجن لاسته راوړل سي.
5. له اکسيجن څخه د سونګ موادو او احتراق لپاره کار اخيستل کيږي.

Summary:

1. Oxygen is one from none metal elements the symbol of it is (O). In Latin language called oxygenium that mean’s maker of acids.
2. Oxygen almost on one time discovered by tow Swedish and English scientists (Scheele) and (Joseph Priestly) from 1733 - 1840.
3. Oxygen discovered as a technological by ( Konden solution ) and Distillation. They discovered it fro air and also we can product it fro those salts that they have more oxygen in their combination.
4. Fro example:
5. 2KClO₃ 2KCl + 3O₂
6. Oxygen is located in VI (A) group of periodic table of element it is the only element that it is found on gas condition.
7. Those animals and plants that they live in water they use to solution oxygen of water as respiration and also we can use for cooking meals and warm houses.
8. Also we can product the more quantity of oxygen from the photosynthesis manual.

ماخذونه :

1. اڅکزي ډاکټر درويزه ، د 1386  کال، د عمومي غير عضوي کيميا، لومړي ټوک

مخونه : 1-5 ،   د کندهار پوهنتون

2. بارکزي انجنير محمد ظاهر ، د 1384 کال، د عمومي غير عضوي کيميا، لومړي ټوک

مخونه: 6-11  پيښور خپرونه

3. بري پوهمنل انجنير شاه محمود، د 1386 کال، د عمومي غير عضوي کيميا، لکچر نوټ

مخونه : 17-22

4. حکيمي محمد غوث، د 1368 کال، عمومي غير عضوي کيميا، د کابل پولي تخنيک پوهنتون خپروني

مخونه:  363-368

5. مشكاني ركن الدين، 1386 كال، د اصول تدريس لكچر نوت

مخونه: 38-23

6. نهلګر استاد شير احمد، د 1385 کال، عمومي کيميا د کانکور لپاره، د پيښور خپروني

مخونه : 12-16

7. نوري حبيب الله شنواري،1385 كال، د تدريس اصول او ميتود، د كابل پوهنتون د ښووني او روزني پوهنځي خپروني

مخونه: 17-1