د پښتو ژبې لنډ ګرامر

د پښتو ژبې لنډ ګرامر

: (Grammar) ګرامر
دهغو قواعدو او اصولو مجموعه ده چې په ژبې کې د صحیح لیکلو او لوستلو له پاره باید مراعت شي . هره ژبه ځان ته خاص سیستم او قواعد لري که چیرې د جملو په جوړولو کې د ژبې قواعداو سیستم په نظرګې ؤنه نیول شي نو کومې جملې چې دلیک لپاره جوړیږي هغه به بې معنا او بې
. مفهومه وي

  : (Language and written) ژبه او لیک
ژبه د ټولنیز ژوند سره سمه منځ ته راغلې ده، ژبه د انسانانو تر منځ د خبرو کولو، پوهولو را پوهولو یوه وسیله ده ، لیک د ژبې ، ژبنیو کلمو رسم دی
. د ژبې د پیدایښت څخه بې شمیره کلونه وروسته لیک منځته راغلی نوځکه څه کلیمې چې له ژبې راوځي هماغسې باید ولیکل شي

: (مورفولوجې Morphology) صرف
مورفولوژي د یوناني کلمو مورفو او لوجي څخه چې د شکل او صورت معنا لري جوړه شوې ده . په لغوي لحاظ دا کلمه د یوې ژبې د لفظي اشکالو د علم ، پوهې او پېژندنې په معنا راغلې ده ؛ اوس داسې تعریف شوې . موروفولوژي د تشریحي ژبپوهنې یوه څانګه ده په هغې کې د یوې ژبې
مورفیمونه او دهغو جوړښت تر څېړنې او مطالعې لاندې نیول کېږي

 : ( Artistic , Skill ) هنر
د یو کِسب ، صنعت ، فن ، اطلاعاتو او تجروبو د ټولو عملي قوانینو پیژندلو ته هنر وایي په اوسنۍ اصطلاح په یو فن کې مهارت ، لیاقت او قدرت
لرلوته هنرمند وایي

: ( لنډیز  Synopsis) خاکه
د کار هغه پلان ، لنډیز ، کړنلارې او خامې نقشې ته چې د مضمون یا کتاب تر لیکلو دمخه جوړه شي یانې د څیړنې له پاره چې کومه ټاکلې سکالو
وایي ( Out line) موضوع) په بابونو ، فصلونو ، مباحثو او نورو و ویشل شي هغې ته خاکه)

 : (Poetry)  نظم 
نظم په لغت کې د مرغلرو پېيلوته وایي او په اصطلاح کې نظم د ژبې او ادبیاتو هغې برخې ته وایي چې وزن ، قافیه او یو مخصوص آهنګ ولري د
نظم عبارت عموما ً د ژبې په قواعدو او اصولو باندې برابر نه وي کله مبدأد خبر وروسته او کله فعل د فاعل او مفعول څخه مخکې راځي

: (Poem) شعر
شعر د یو ځانګړي ذهني او عارفانه حالت زیږنده دی چې د هغه په نتیجه کې شاعر د چاپیریال دشیانو او انسانانو سره یو ډول روحي او ذهني اړیکه پیداکوي چې دغه اړیکه د احساس او فکر د تحریک سبب ګرځي او شاعر خپله پنځونه پدې انفعالي حالت ( الهام ) کې وړاندې کوي . شعر په
موزون بیان د خیال او فکر عاطفي تړون دی . په ټولیزه توګه شعردشکل له مخې په دوه برخو وېشل کیږي

:  الف )  د شعر ډولونه )  
غزل او ډولونه یې  ، ۲ آزاد شعراو ډولونه یې ، ۳ اډانه ( انځور یا ادبی طرحه) ،۴ آزاده منظومه ، ۵ قطعه ، ۶ بولله ( قصیده ) ، ۷ مستزاد، ۸ ترجیع بند ، ۹ ترکیب بند ، ۱۰ ټول قافیز ، ۱۱ یوئیز ( تک بیتونه ) ، ۱۲ دویزه (مثنوي) ، ۱۳ دریز (مثلث) ، ۱۴ څلوریز (مربع) ، ۱۵ پینځه ییز
(مخمس) ، ۱۶ شپږیز (مسدس) ، ۱۷ اوه یز (مسبع) ، ۱۸ اته یز (مثمن) ، ۱۹ لسیز (معشر) ۲۰ ځلوريزه (رباعي)

: ب ) ولسي نظمونه )
مقام ، ۲ بګتۍ ، ۳ چاربیته ، ۴ لوبه ، ۵ بدله ، ۶ داستان ، ۷ سروکی (نیمکۍ) ، ۸ لنډۍ ، ۹ د نکلونو غږونه ، ۱۰ کاکړۍ غاړې ، ۱۱ د آتڼ نارې ، ۱۲ بابولالې ، ۱۳ د وړو مشاعرې ، ۱۴ منظوم فالونه ، ۱۵ انکۍ (چغیان) ، ۱۶ کیسۍ (شبې) ، ۱۷ تاریخي نارې ، ۱۸ د مروتو کسرونه ، ۱۹ منظوم نکلونه ، ۲۰ د ښادۍ سندرې او۱۲ډوله نور

  : (Form Poem) د شعر شکل
د یو ادبی اثر وړاندی کول په ځانګړ ي فورم یا قالب کې د هماغه اثر یا شعر شکل ګڼل کېږی لکه : غزل ، بګتۍ او داستان

: دشعر مضمون
ټول بیلا بیل ټولنیز، اقتصادي ، کلتوري ، عناصر،مفاهیم ، مفکورې ، واقعیتونه ، احساسات اوخاطرې که په عشقي ، حماسي یاپه بله هره بڼه ؤاوسي دپنځول شوي اثرمضمون بلل کېږي

 : د شعر ردیف
هغه کلمه یا جملې چې په یو مقفي شعر کې وروسته له ټولو قافیه والو مسرو په یوه شکل او یوه معنا تکرار راځي رديف بلل کېږي

: (Prose) نثر  
نثر په لغت کې پاشلو، شيندلواو خورولو ته وایي او په ادبي اصطلاح کې نثر روان عبارت او ساده لیکنه ده چې د وزن او قافیې مراعات په کې نه کېږي لوی لوی مضمونونه او مطلبونه په کې ځائیږي

: Story کیسه
په ډیکشنري کې ستورِِي ته وایِي چې د هستوري (تاریخ) د کلیمې یو لنډیز دی چې د روایت بیانولو یا د رامنځ ته شوې پېښې معنا ورکوي ، کیسه یا داستان د هغو کارنامو او پېښو بیان دی چې پکې د ژوند په هراړخ څه ناڅه ذکر موجود وي د کیسو ډولونه د هغو د اندازو په نسبت ډیر دي

: (Short Story) لنډه کيسه
لنډه کیسه یو داسې فن دی چې ځان ته ښکلا یز اصول اوفني غوښتنې لري لکه کوټلی تاثیر، رمزیت (سمبولیکوالی) او د موادو فنکارانه اوډل، هره کیسه باید تلوسه، پیل ، منځ او پای سره دیوې انتباهي او هیجاني پایلې وي کیسه باید له پیل څخه منطقي وي پلاټ او بیان یې منطقي ، کافي منسجم او له ولولو ډک وي . د کیسې پلاټ (جوړښت) د احساساتو، فطري درک او ایډیاوو څخه جوړېږي

 : (Novel) ناول
ناول لاتیني کلیمه ده د عجیبه څیز په معنا او په ادبي اصطلاح کی دهغو انساني جذباتو او احساساتو بیان کوي چی په اظهاریې د نورو انسانانو همدردي پیداشي، په ناول کې د انساني ژوند لوړې ژورې ، موجودې وي، د انسان له پیدایښت څخه تر پایښت پورې چې کوم واقعات پېښېږي د ټولو تصویرونه د خپل فن، سکالو (موضوع) ګرځوي، د ناول دنیا د حقیقي دنیا په شان د زمان او مکان او په نړۍ کې دپېښو د رښتینوالي پربنا ولاړه ده

: (Drama) ډرامه
ډرامه یوناني کلیمه ده چې د پراخ معنا لري . د « نړۍ مثال د ستیج دی او اوسیدونکي یې په حیث د ادأ کارو دي » ډرامه د ژوند نقل د رسم رواج آینه او حقیقي عکس وي

: (Irony) طنز
د طنز لغوي معنا افسوس کول ، ريشخند وهل ‎،مسخرې کول ، پېغور ورکول ، په زمز اوکنايه خبرې کول دي ؛ او په اصطلاح کې د ژوند دوا قعيتونولټول دي. چې په کنايه ايزو خبرو څرګندېږي او خندا په کې بنسټیز توک دی طنر په پينځه ډوله وېشل کېږي چې لاتينی نومونه يي دي : ۱ نايه ۲ فلتان ۳ پام فلېت ۴ اپي ګرام ۵ پرودېه

: ( Monograph) مونوګراف
هغې رسالې ته وایي چې یوازې پر یوه موضوع په مفصله شرح ولیکل شي ، اکثرا ً یې د پوهنځیو د ورستي کال محصلین دخپل ډیپلوم د دفاع له پاره وړاندې کوي

: (Article، Essay) مقاله
مقاله غيرې داستاني ليکنې ته وايي چې د فکر محصول د شننې ،ارقامو، او حقايقو په ژورې رڼا کې د يوې روښانه پائلې سره وکړي او خپل علاقمندان د تازه او مهمو پېښو څخه خبر کړای شي يا مقاله د خیال د قوت محصول دی که د خیالاتو چینه جاري وي نو ژوند مخ په وړاندې ځي مقاله اصلا ً په یوې ټاکلې موضوع پراخه اظهار خیال ته وایي مقاله باید د تنقید له دایرې څخه بهر ونه وځي یا په بل عبارت مقاله په نثر لنډه لیکنه ده چې په غوره او آسانه توګه دیوې ځانګړې موضوع څخه بحث کوي

  : ( Treatise ) رساله
وړې مجموعې ، وړوکي کتاب ته وائي په اردو ژبه کې رساله مجلې ته وایي نو ځکه یې داسې تعریف کړې د څو تنو د مضمونونو ټولګه ده چې په ټاکلې مهال خپرېږي . په ایران کی هم له ډیر پخوا څخه د مقالې لیکلو رواج درلود منتها هغه یې هم رساله بلله

  : (Journalism) ژورنالیزم
په لغت کې ورځنی يادداشت معنا ورکوي او د تعريف له مخې د مجلو، راډيو، ټلوېزيون ، انټرنېټي ګورټپاڼو، ليکنو، ترتيب او سمبالتيا او ډنډوره چارو ته وايي ان دفکر او بيان ټول صورتونه دژورناليزم په دايره کې داخلېدای شي يا په ساده وینا ژورنالیزم دیو سیاسي اجتماعي انسټیتوت څخه عبارت دی چې دمختلفو ژورنالیستکي ژانرونو په وسیله ورځنۍ روانې پېښې ټولوي او د ټولنیزو رسنیو له لارې یې د خلکو د خبریدو او پوهیدوله پاره خپروي، تعلیمي اوتفریحي دنده هم اجرأ کوي

 : (Itinerary diary) سفر نامه
سفرنامه کې لیکوال دمختلفو ځایونونه ،تیرېږي چې څه ویني او یاآوري هغه لیکي

: (Reportage) راپورتاژ 
له لاتيني کليمې څخه اخېستل شوې د رپوت رسولو معنا ورکوي که راپور تاژ په منل شوو اساساتو او رنسېپونو وليکل شي ليدونکی به قدم په قدم دپېښې عملي صحنې ته له ځان سره يوسي او هغه به دپېښې د عيني شاهد په څېر شي ښه راپور تاژ دهغه د راپور ترد ليکنې،شننې او هنر مندۍ پياوړتيا ښيي يا په بل عبارت په راپورتاژ کې دلیکوال سترګې د خلکو په زړونو کې څه چې ویني هغه تحریروي ، راپورتاژ په يو مخصوص وخت کې د چاپیریال معنوي ، جذباتي او واقعي عکاسي کوي

: (News) خبر
خبر عربي کلمه ده چې د اطلاع او پوهېدو په معنا راځي په عام ګړدود کې عبارت له هغې اطلاع څخه دی چې انسانان یې د خپل ځان او نورو په هکله لاس ته راوړي

: (Interview) مرکه
د مصاحبې، مفاعله عربي کلمه ده چې زموږ په ژبوکې ویل اوریدل معنا ورکوي دانګلسی انټرویوو سره برابره د ویلو، اورېدلو او مذاکرې له پاره لیدلو ته ویل کېږي

: (comment) تبصره
تبصره د ژورنالیستیکي مطلبونو یوه ځانګړې برخه ده چې په ورځنیو پېښو شوو وقایعو، له پېښیدو څخه وروسته د شننې په شکل په ډېرې تېزۍ لیکل کېږي

: (Translation) ژباړه
هغه فن دی چې د یوې ژبې او ادب دلوړ والي سبب ګرځي د ترجمان په زړه او مغزو باید دا قسم جذبات او احساسات خواره وي لکه کوم چې دنوموړي اثر دتخلیق په سبب هغه وخت شوي وو ترجمه باید روانه او عام فهمه وي تحت لفظي او بې تسلسله نه وي او د اثر هنري ارزښت ، اسالت او ښکلا وساتي

: (research) څېړنه
تحقیق، څیړنه یا ریسرچ چې د بحث یا لټون معنا ورکوي د محقق وظیفه د حقایقو له سره نوی تخلیق یا تکمیل نه دی بلکې په معلومو حقایقوکې دهغه د وسې سره برابر اضافه کول دي